Pauṣkara Samhitā

यदा तीर्णव्रतस्तिष्ठेद् गुरोरग्रे (चीर्ण इति साधु) हितैषिणः ।

तदा चाज्ञापयेच्छिष्यं सम्प्राप्तं कमलोद्भव ॥ १ ॥

तत्तु (ख्: कर्तुम्) प्रदापयेत् काले पात्रे गुणगणान्विते ।

यत्तदाज्ञापयेत् (क्: यस्त) तं वै गच्छ पुत्र धनं यतः ॥ २ ॥

यागोपकरणार्थं तु येन शान्तिमवाप्स्यसि ।

यथालब्धं तु तत् पश्चाद्गुरवे विनिवेद्य च ॥ ३ ॥

त्वत्प्रसादेन भगवन्निदं प्राप्तं गृहाण मे ।

दयां कुरु त्वनाथस्य (ख्: कुरुष्वानाथस्य) निमग्नस्य भवार्णवे ॥ ४ ॥

एवमादि यदा भूयात् (ख्: तथा ब्रूयात्) करुणं वाक्यसञ्चयम् ।

प्रवर्तेत तदर्थं तु गुरुर्मण्डलपूजने ॥ ५ ॥

सूत्रयित्वा विधानेन पूरयित्वा रजैश्शुभैः (क्, ग्: रजश्शुभैः) ।

लिखित्वा कुङ्कुमाद्यैर्वा चालिख्य (क्, ग्: वालिख्य) घटिकादिकैः (ख्: -कादिभिः) ॥ ६ ॥

भूमौ हेमशलाकाद्यैर्वित्ताभावात् प्रयत्नतः ।

पूजयेत् फलपुष्पाद्यैरारण्यैर्नित्यसम्भवैः (ख्: -नीरसम्भवैः) ॥ ७ ॥

पूजितं दर्शयेत् तस्य तं तु विद्धि चतुर्विधम् ।

आद्यम्पद्मोदराख्यं (ख्: पद्मोद्भवाख्यम्) तु न (क्, ख्: तत्वसङ्ख्योप) तु सङ्ख्योपलक्षितम् ॥ ८ ॥

अनेककजगर्भं तु द्वितीयं परिकीर्तितम् ।

तदनेकप्रकारं च चक्राब्जं स्यात् तृतीयकम् ॥ ९ ॥

यस्य भेदोऽप्यनेकश्च (क्: भेदोप्यनेकाश्च; ग्: भेदाप्यनेकाश्च) स स्वल्वद्याब्जसम्भव ।

मिश्रचक्राभिधानं तु मण्डलं बहु भेदयुक् (ख्: - भेदधृक्) ॥ १० ॥

तच्चतुथं समाख्यातं यत्र रुद्ध्वा (ख्: रुद्धो) विमुच्यते ।

महाख्यं नवनाभं तु बिम्बभेदेन यत् स्थितम् (ख्: स्मृतम्) ॥ ११ ॥

दृष्टेन पूजितेनाथ तथाऽग्नौ कल्पितेन च ।

मोक्षो येन भवत्याशु भक्तानां केवलेन च ॥ १२ ॥

भेदयुक्तेन कालेन दृष्टेनेष्टेन वै क्रमात् ।

द्वादश्यां प्रतिपक्षं तु वत्सरान्ते ततो द्विजम् ॥ १३ ॥

समयी स भवेद्भक्तः पुत्रकश्चापरेण तु ।

दृष्टेन पूजितेनापि ह्यनुध्यातेन वै हृदि ॥ १४ ॥

तथाविधेन कालेन योग्यता तस्य जायते ।

किञ्चारम्भेऽथ निष्पत्तौ पूजनीयं च भक्तितः ॥ १५ ॥

पुत्रकत्वं यदा प्राप्तो जन्तुः प्रक्षीणकल्मषः ।

तदागसि ? द्वयं तस्य प्रवर्तन्ते खिलान्यपि ? ॥ १७ ॥

तदाऽसौ साधकत्वेन योक्तव्यो गुरुणा तथा ।

तृतीयमण्डले चेष्ट्वा तत्र तं च प्रवेशयेत् ॥ १८ ॥

पूज्यं तं बहुभिर्भेदैर्ध्यात्वा पूजय गोचरे ।

पञ्चवासरहीनेन पक्षाणां त्रितयेन च ॥ १९ ॥

एकैकं पूजयेच्चक्रं यावदब्जं प्रपूजयेत् ।

तत्फलानि प्रवर्तन्ते क्रमशस्तस्य वै द्विज ॥ २० ॥

गुरुणा साधकस्यातो दर्शनीयं प्रयत्नतः ।

चतुर्थं तु महायागो (क्: महायोगो) येनाचार्यत्वमाप्नुयात् ॥ २१ ॥

तमाद्योक्तं तु वै कालमिष्ट्वा (ख्: कालमिष्टमवाक्येन) वाक्येन चिन्तयेत् ।

द्विज शेषदिनानां तु ह्येकैकं तु समापयेत् ॥ २२ ॥

संवत्सरचतुष्कं तु यस्तु यागेन संयजेत् ।

स संसारार्णवाद्ब्रह्मन् पारं प्राप्नोति दुस्तरात् ॥ २३ ॥

यद्येकं तु महायागं नवनाभं समुद्यजेत् ।

अस्मिन् संसारकान्तारे ज्ञानदीपास्त्वमी कृताः ॥ २४ ॥

भक्तानां विविधा यागास्संयतानां सदैव हि ।

नित्यं विप्रास्तिकानां च श्रद्धा संयमसेविनाम् (क्, ग्: संयमि) ॥ २५ ॥

भवार्णवो ह्यलङ्ध्यस्तु विना स्याद्यागतोऽन्यकैः ।

यागपोतं समारोप्य ज्ञेयं पाराभिलक्षणम् ॥ २६ ॥

प्रोत्तारयति वै सम्यगुपकारेण वै विना ।

कृपया परयाऽविष्टो यो विद्वान् स गुरुस्स्मृतः ॥ २७ ॥

ज्ञात्वा भक्तमनाथं च निमग्नं शोकसागरे ।

उद्धरेद्यागहस्तेन स गुरुर्मत्समस्स्मृतः ॥ २८ ॥

यागानामपि तीर्थानां क्षेत्राणां सिद्धसेविनाम् ।

पूजितानामर्चितानां पुष्पवस्त्रैश्च भूषणैः ॥ २९ ॥

तथैवायतनानां च आश्रमाणां महामुने ।

वेदगीतध्वनिभिस्तु हूयमाने हुताशने ॥ ३० ॥

सन्दर्शनादकस्माच्च पुंसां सम्मूढचेतसाम् ।

द्विषतां हेतुदुष्टानां नास्तिकानां सदैव हि ॥ ३१ ॥

कुवासना कुबुद्धिश्च कुतर्कनिचयश्च यः ।

कुभावश्च कुहेतुश्च नास्तिकत्वं लयं व्रजेत् ॥ ३२ ॥

भाव (क्: हाव उत्पद्यते) उत्पद्यते क्षिप्रं तन्मध्ये श्रद्धयाऽन्वितम् ।

तदीयेन प्रभावेन श्रद्धाद्याद्येषु किं पुनः ॥ ३३ ॥

तस्माद्भक्तः परिज्ञेयश्शिष्यो गुणगणान्वितः ।

तन्मयो नित्ययुक्तश्च विकल्पोज्झितमानसः ॥ ३४ ॥

ब्राह्मणः क्षत्रियो वैश्यश्शूद्रो वा स्वपदस्थितः (क्: स्वपदे) ।

ब्रह्मचारी गृहस्तो वा कृतकृत्यो यथाविधि ॥ ३५ ॥

वानप्रस्थोऽथ भिक्षाशी नारी वा सद्विवेकिनी ।

धीरस्स्वच्छस्सुसन्तुष्टस्तत्त्वदर्शनकाङ्क्षितः ॥ ३६ ॥

बन्धुवर्गपरित्यागी उत्साही निश्चयान्वितः ।

लब्ध्वा पात्रं * * * * यागदीक्षां समाप्य च ॥ ३७ ॥

ततोऽग्नौ प्राकृतान् बन्धांस्तदीयाञ् जुहुयाद्गुरुः ।

अतीतान् वर्तमानांश्च भविष्यान् कमलोद्भव ॥ ३८ ॥

बन्धुसङ्घे परिक्षीणे शरीरिसकुलास्थितिः ? (ख्: शरीरी) ।

तत्त्वव्याप्तिसमेता च वक्तेव्ये च यथास्थिति ॥ ३९ ॥

तद्बुद्धिदर्पणोपेतान् हृदयस्थं तु सर्वगम् ।

सर्वाभासमनाभासं (क्: सर्वभास) चित्सदानन्दलक्षणम् ॥ ४० ॥

व्यक्ताव्यक्ततया मुक्तं निर्लेपं गगनोपमम् ।

तेनेदं तदभिव्यक्तं यत्रस्थस्समतां व्रजेत् ॥ ४१ ॥

कृतकृत्यं तु सञ्ज्ञात्वा ज्ञानतत्वं विमृश्य च (क्, ग्: विमृज्य च) ।

संसारभयभीरूणामवश्यं सततं त्वया ॥ ४२ ॥

योजना च परे तत्त्वे कर्तव्या सम्परीक्ष्य च ।

पात्रस्थमात्मज्ञानं च कृत्वा पिण्डं समुत्सृजेत् ॥ ४३ ॥

नान्तर्धानं यतो याति (ख्: यथा याति) जगद्बीजमबीजकृत् ।

पावनं परमं ज्ञानमज्ञानतिमिरापहम् ॥ ४४ ॥

कालेन (क्, ग्: कालेनाभ्यनन्त्वच्छयोक्तोयागादि; ख्: कालेनाभ्यन्वगच्छध्वं युक्तोवागादि) * * * * * * * यागादिदीक्षया ।

भीरूणामप्रबुद्धानां जितस्यानव्यवस्थिते ? ॥ ४५ ॥

यद्यन्तरा विपद्यन्ते किं स्यात्तेषाम् तदुच्यते ? ।

असमाप्तक्रियाणां च त्वल्लब्धज्ञानिनां विभो ॥ ४६ ॥

फलं सङ्कल्पपूर्वं स्याद्विद्धि तीव्रतरं नृणाम् ।

क्रियानिर्वहणात्तात सङ्कल्पोऽसाधितस्य च ॥ ४७ ॥

यदैवालङ्कृता बुद्धिर्नागतल्पेऽर्पयाम्यहम् ।

भवाम्भोधिमपारं च आश्रमी परमं पदम् ॥ ४८ ॥

तदेव साधितं तेन शाश्वतं पदमव्ययम् ।

सिद्धश्च सिध्यमानश्च तृतीयश्चारुरुक्षकः ॥ ४९ ॥

समत्वमेषां वै विद्धि किञ्चित्कालान्तरेण तु ।

यथैकस्तिष्ठते तृप्तः पूर्वाशी सिद्धभोजनः ॥ ५० ॥

अन्यश्च विद्ध्यनाहारो बेला तस्येन्द्र ? वर्तते ।

अवसानेषु सर्वेषामतृप्तिर्नागुणस्स्मृतः ॥ ५१ ॥

एवं मन्त्रक्रियायोगे भक्तानां कमलोद्भव

कालेन स्वमते (स्वमतेशस्ति द्वे) शास्त ? द्वे तस्मिन्नव्यये पदे ॥ ५२ ॥

भक्तिश्रद्धासमेतानां नृणां मन्त्रपरिग्रहः ।

संसारोत्तारकश्शश्वद्यया वै (क्, ग्: वै ततवद्विजः) तत्त्वविद्द्विजः ॥ ५३ ॥

मतिनिष्ठा प्रमेयं च विकल्पैरप्यनावृतम् ।

लसत्समाधिनिष्ठेभ्यस्सकाशाज्जन्मना सह ॥ ५४ ॥

भगवन् मण्डलानां च लक्षणं प्रब्रवीहि मे ।

एषामुक्तस्त्वनन्तस्तु प्रवासं ? च स्वयं च यः ॥ १ ॥

पुण्यदेशं समासाद्य प्रसिद्धं सिद्धसेवितम् ।

तत्रानेकप्रकाराणि स्थानानि कमलोद्भव ॥ २ ॥

धान्याश्रितमहीभागे लक्षणे सुपरीक्षिते ।

प्रवर्तन्ते च यागानि तानि ते कथयाम्यहम् ॥ ३ ॥

पर्वताग्रे च तन्मध्ये सानुदेशे द्विजोचिते (ख्: विभाजिते) ।

भूगते तु वने रम्ये पादपौषधिसङ्कुले ॥ ४ ॥

भद्रे चोपवने ह्यद्य (हृद्ये ?) प्रशस्ते कमलान्विते ।

कूलेषु निम्नगानां तु तासामपि च सङ्गमे ॥ ५ ॥

समीपे पुण्यतीर्थानां सुस्थिरे सारसाकुले (क्, ग्: सारससङ्कुले) ।

देवतायतनोद्देशे गोष्ठेषु ब्राह्मणाश्रमे ॥ ६ ॥

दुष्टप्राणिविनिर्मुक्ते चोरातङ्क भयादिके (भयोज्झिते इति चेत् साधु) ।

तत्र भूमिं परीक्ष्यादौ लक्षणाढ्यां (ग - लक्षणार्थाम्) सुलक्षिताअम् (ख्: सुरक्षिताम्) ॥ ७ ॥

देवनामालयार्थं तु ग्रामार्थं ब्राह्मणादिषु ।

यजनार्थं तु यागानां गृहार्थं गृहमेधिनाम् ॥ ८ ॥

धराधरवशो ? ह्यावे ? विना ब्रह्मन् गुणागुणाः ।

सन्ति भूमेस्समासेन तन्मे निगदतश्शृणु ॥ ९ ॥

यस्मात् क्ष्मा दोषनिर्मुक्ता करोत्यर्थक्रियां सदा ।

सा तु दोषवती भूमिर्विघ्नानुत्पादयेद्बहून् ॥ १० ॥

प्रभावादस्त्रमन्त्राणां पिशाचैस्त्यज्यतेऽब्जज ।

या प्रशान्तद्रुमोपेता फलपुष्पसमाकुला ॥ ११ ॥

स्निग्धशष्पसमाकीर्णा संयुक्ता मृदुभिस्तृणैः ।

सुस्पर्शा स्निग्धतोया च गन्धाढ्या मधुरासिता ॥ १२ ॥

अनूपरा ह्यदग्धा च पावकोल्कार्करश्मिभिः ।

दुर्गन्धाद्यैर्महादोषैर्निर्मुक्ता सुखशान्तिदा ॥ १३ ॥

दुष्टजन्तुविनिर्मुक्ता सेविता सत्पतत्रिभिः ।

यत्र राजन्ति (रज्यन्ति इति स्यात् किम्) वै गावस्तथाऽन्ये मृगजातयः ॥ १४ ॥

यत्र मोदन्ति वै व्याघ्रकुञ्जरास्सह मानवैः ।

जनयत्याशु चाह्लादं स्वकान्तास्विव दर्शनम् ॥ १५ ॥

सर्वेषां सर्वदा सा भूश्शुभदा चार्चनादिषु ।

कुमुदोत्पलकह्लारैराकुला सारसादिभिः ॥ १६ ॥

पूर्वे सरोवरं यस्या ह्यपरे आम्रकाननम् ।

महच्छरवणं वामे शस्तो दक्षिणतो नगः ॥ १७ ॥

समेकवर्णा सर्पाद्यैर्निर्मुक्ता चापि शस्यते ।

वापीकूपादिकं खातमीशाने यस्य चोत्तरे ॥ १८ ॥

शुभलक्षणयुक्ता सा सर्वसिद्धिकरी मही ।

शीतरश्मिसमस्पर्शा निदाघे तु शुभावनी ॥ १९ ॥

अत्युष्णा या च हेमन्ते रसान्वा ? जलदागमे ।

कांस्यभाण्डस्वना (ख्: कांस्यभाण्डरवावापि वीणावंशरवाश्शुभाः) घण्टा वीणावंशरवाश्शुभाः ॥ २० ॥

मृदङ्गदुन्दुभिरवा सर्वकामफलप्रदा ।

समार्धं वा समं खात्वा पांसुमुद्धृत्य पूरयेत् ॥ २१ ॥

अधिकेन भवेच्छ्रेष्ठा मध्यमा स्यात् समेन तु ।

अपूर्णामधमां विद्धि दुरितां तां परित्यजेत् ॥

त्रिपञ्चसप्तरात्रेण यस्यां बीजं प्ररोहति ।

प्रधाना मध्यमा न्यूना सा मही परिकीर्तिता ॥ २३ ॥

प्रागुत्तरप्लवा शस्ता सदैसानप्लवा द्विज ।

कूर्मपृष्ठोन्नता योग्या सुशुभा दर्पणोदरा ॥ २४ ॥

शङ्खचक्रगदापद्मश्रीवत्सगरुडाकृतिः ।

मालामुकुटरूपा च सर्वसिद्धिकरी मही ॥ २५ ॥

अतोऽन्या विपरीता च साऽनिष्टफलदा सदा ।

दूरतः परिहर्तव्या सिद्धिहानिकरी यतः ॥ २६ ॥

उक्तलक्षणसंयुक्ता यदि न प्राप्स्यते मही ।

स्वीकृत्य सर्वसामान्यां पूज्य मन्त्रांस्तु ? तैर्यजेत् ॥ २७ ॥

तत्रैवास्तूत्तमं ? सम्यक् सङ्ख्याहीनं च होमयेत् ।

निराज्ये बहुनाऽज्येन मध्यदेशे यथास्थिते ॥ २८ ॥

वृक्षं वै सोत्थितं ? चैत्यकुड्यप्रासादजं तथा ।

त्यक्त्वा तु द्विगुणात्मानं भायामिध्मनि (ख्: छाया) गर्भवत् ॥ २९ ॥

शुभेऽनुकूलेऽथ दिने कुर्याद्भूमिपरिग्रहम् ।

अहिंसितेन मांसेन सक्तुना सोदकेन तु ॥ ३० ॥

फलपुष्पसमेतेन तैलक्षारान्वितेन च ।

स्विन्ने संस्पर्शसङ्घेन दधिक्षीरगुलेन च ॥ ३१ ॥

रजनीचूर्णयुक्तेन शाङ्बलेन तिलेन च ।

दिग्विदिक्षु तथा मध्ये त्विदमुक्त्वा बलिं क्षिपेत् ॥ ३२ ॥

येषां वै क्रूरसत्त्वानामयं भूभागं आश्रयः ।

ते प्रयच्छन्तु मे तुष्टिं प्रयान्तु परमालयम् ॥ ३३ ॥

ध्यात्वाऽस्त्रसदृशं देहमस्त्रमन्त्रेण चोज्ज्वलम् ।

भूतान्याज्ञापयेत् पश्चात् तोयान्तां निखनेन्महीम् ॥ ३४ ॥

नरोज्ञोयम् ? समो वाऽथ शमेनैकेन वीथिकाम् ।

सुशुद्धासु समाहूय गन्धाढ्याञ्चिदसंयुता ॥ ३५ ॥

तया सम्पूर्य तद्गर्तमाठकाप्रहरे ? महीम् ।

पश्चात् समैस्तृणैर्ब्रीहिपूर्णां पादपपल्लवैः ॥ ३६ ॥

कृत्वा संवासयेत् तत्र गोगणं तु दिनत्रयम् ।

सोधयित्वा चतुर्थेऽह्नि लाङ्गलैः परिवर्तिताम् ॥ ३७ ॥

प्रदीप्तेनेष्टकेनाथ स्पर्शनीया च सर्वशः ।

ततः काञ्चनजं रेणुं * * * * जं (क्: ताम्रतामुरयपि; ग् - ताम्रतायुरयञ्चपि) तारजं तथा ॥ ३८ ॥

रत्नजं गन्धमाल्याढ्यं सस्यशालिफलान्वितम् ।

सपुष्पाक्षतलाजाढ्यं (क्, ग्: -जालाढ्यम्) सिद्धार्थैश्च तिलैर्युतम् ॥ ३९ ॥

श्रीकरं पञ्चगव्येन भूमौ सर्वत्र वापयेत् ।

अकृते वा कृते खाते शुद्धिमेति च तत्क्षणात् ॥ ४० ॥

यस्यां (क्: यस्यां तस्मादितम्) सस्यादिकं सम्यग्यत्र कुत्र समाचरेत् ।

शुद्ध्यर्थं मङ्गलार्थं च स्थानशुध्यर्थमेव च ॥ ४१ ॥

दृष्टादृष्टफलार्थं तु यागयज्ञादियाजिनाम् ।

ततस्समीकृत्य यदा * * * * स्याप्रागुदप्लवात् ॥ ४२ ॥

वर्षजस्पर्शसदृशीं कृत्वा मृद्गोमयाम्बुना ।

उपलिप्यानुसम्मार्ज्य पाणिना वाऽथ वाससा ॥ ४४ ॥

दिक्सिद्धिलक्षणं नाम कथयस्व यथास्थिति ।

हितार्थं सर्वलोकानां ममापि च विशेषतः ॥ १ ॥

एकस्मिन् द्विज भूभागे श्लक्षणे पूर्वोत्तरप्लवे ।

पूर्वापरं परिज्ञेयं प्रसिद्ध्या लक्षणेन वा ॥ २ ॥

देवालयमहास्तम्भरथ्यासंस्थासु भित्तिषु ।

सकाशात् साधनीयं यत् प्रसिद्धं पूर्वजं तु वा ॥ ३ ॥

सूर्यशङ्कुसमायोगाद्यत्नतः (क्, ग्: गाद्यत्तवोत्पूर्व) पूर्वपश्चिमम् ।

विज्ञेयं लक्षणार्थं तु मध्यं वै सर्वसाधनम् ॥ ४ ॥

तच्च ते प्रकटं वच्मि (क्: पश्य ग - पश्चिम्) यत्र यत्र स्थितो यथा (ख्: यदा) ।

निरावरणभूभागे कुर्याद्यागगृहादिकम् ॥ ५ ॥

हेमादिधातुजां कुर्याच्छलाकां चतुरङ्गुलाम् ।

यावद्द्वादशमानोत्थामुभयोर्नहुषाननाम् ॥ ६ ॥

त्यक्त्वा यद्वाऽथ मानं तु त्रिभागं वा तदन्ततः ।

वेधयामुषलाकारं (ख्: बेधाया) कुर्यादेकत्र चोभयोः (ख्: बेरयोः) ॥ ७ ॥

सीतानीतदृढं (ख्: सितानित) सूत्रं कोणमाद्यन्तयोजयेत् ? ।

ज्ञात्वा तु विघनं व्योम शङ्कुर्वैषुवतेऽहनि ॥ ८ ॥

कनिष्ठाङ्गुलवद्वृत्तं प्रशस्तं दृढदारुजम् ।

सुतीक्ष्णधातुजं वाऽथ षोडशाङ्गुलमुछ्रितम् ॥ ९ ॥

द्वादशाङ्गुलमाभूमावारोप्य द्वादशोर्ध्वगम् ।

सशलाकं तु तत् सूत्रं शङ्कुमूलावधौ (क्: शङ्कुमूलां …; ग्: शङ्कुमूलावधो न्यसेत्) न्यसेत् ॥ १० ॥

मेखलाबन्धयुक्त्या वै लल्लग्नं (क्: लग्नं भवति) भाति पौष्कर ।

ततस्तत्तानयेत् ? सूत्रं समार्धं तु समं तु वा ॥ ११ ॥

भूमिं शलाकया कुर्यात् तेन सूत्रेण सर्वदिक् ।

समं समेन हस्तेन सूक्ष्मं साकेतलक्षणम् ॥ १२ ॥

तां च वै शाङ्कवीं छायां (क्: शङ्करीयां च ग: शङ्करीयां चायाम्) तद्वृत्तपरिधौ द्विज ।

लक्षयेत् प्रविशन्तीं च यत्र तत्राङ्कमुल्लिखेत् ॥ १३ ॥

पश्चिमे द्विज दिग्भागे प्राग्भागे त्वेवमेव (क्, ग्: त्वेकमेवहि) हि ।

तद्बाह्यक्रममाणान्तं त्वेवं वृद्धिं यदा व्रजेत् ॥ १४ ॥

यस्मिन् देशे दिवारात्रं नित्यमेव समं द्विज ।

तस्मात् पूर्वापरं तत्र न चान्यत्र तु तद्भवेत् ॥ १५ ॥

समं यत्र दिवारात्रमेकस्मिन् वैपुवे दिने ।

तत्रानेन विशेषेण ज्ञातव्यं पूर्वपश्चिमम् ॥ १६ ॥

रवेविषुवती (क्, ख्, ग्: अवे-) काष्ठा दक्षिणादुत्तरं गता ।

तस्यां पूर्वापरौ भागौ विज्ञेयौ छायया द्विज ॥ १७ ॥

तथा पश्चिमभागस्थं देशं प्राग्भागगं तु वा ।

तस्यामभ्यन्तरस्थं वा लक्षणीयं प्रयत्नतः ॥ १८ ॥

तद्वाशां (ख्: तद्वादिशां पूर्वदिशं ग्: तद्वाशां पूर्वदिग्भागयन्तु वसविशङ्कया) पूर्वदिग्भागं भगयं ? तु विशङ्कया ।

स्वे स्वे देशे प्रथारूपं तथा देशान्तरेषु च ॥ १९ ॥

उन्नतेष्वथ निम्नेषु मध्यादूरस्थितेषु च ।

ज्ञापकं दिनरारिभ्यां षष्ठमंशं प्रकल्प्य च ॥ २० ॥

कयत्रमपि ? संवादि तत्प्रभाते नियोजयेत् ।

एकस्मिन् त्रपसङ्काले ? (ख्: नृपसम्) काले तु विघनाम्बरे ॥ २१ ॥

नाशिध्येया (ख्: राशिध्येया) प्रणीता च मध्याह्नाद्यदि जायते ।

पूर्वापराभ्यां सन्धिस्थं तं देशं विद्धि सर्वदा ॥ २२ ॥

अर्धं पूर्णे तु मध्याह्ने यदि तादृग्विधाय वै ।

तथाविधा च दृश्यन्ते शाङ्कवी (ख्: शाङ्कवीयभागधीः) * * * * ॥ २३ ॥

मेषे माध्याह्निकी छाया विज्ञेयाऽष्टाङ्गुला तथा ।

संयुक्ता द्य्वङ्गुला षड्भिर्वृषे पञ्चाङ्गुला भवेत् ॥ २५ ॥

चतुर्भिरङ्गुलैरूना मिथुने त्र्यङ्गुला भवेत् ।

दशैकद्व्यङ्गुलैर्भूयाद्द्व्यङ्गुली कर्कटे * * * * (ख्: वद) ॥ २६ ॥

सिंहे मिथुनवद्विद्धि कन्यायां वृषवद्भवेत् ।

तुले तु मेषसदृशी वृश्चिके द्वादशाङ्गुला ॥ २७ ॥

अष्टाविंशतिभिर्युक्तद्व्यङ्गुलैर्धनुषि शृणु ।

अष्टादशाङ्गुला विप्र द्व्यङ्गुलैर्दशभिर्विना ॥ २८ ॥

त्रिंशद्भिर्द्व्यङ्गुलैरूना विंशत्यङ्गुलका झषे ।

कुम्भे कार्मुकतुल्या स्यान्मीने स्याद्वृश्चिके यथा ॥ २९ ॥

शङ्कोर्द्वादशभागं यद्विज्ञातव्यं तदङ्गुलम् ।

तस्य यत् षष्ठमं भागं बोद्धव्यं द्व्यं"गुलं तु तत् ॥ ३० ॥

एवं भूमण्डले ह्यस्मिन् ह्यादावेव (ख्: ह्यादावेषा) द्विजोत्तम् ।

मध्यमं पश्चिमं पूर्वं ज्ञात्वा देशं यथास्थितम् ॥ ३१ ॥

स्वस्वदेशे यथा पश्चात् प्राग्दिग्भागे तु लक्षयेत् ।

शङ्कुं च पूर्ववत् कृत्वा तद्वदुल्लिख्य मण्डलम् ॥ ३२ ॥

प्रत्यग्भागं तथेशाख्यं (ख्, ग्: तथा शक्यम्) वृत्तक्षेत्रं तु पौष्कर

तस्यैव मध्यदेशं तु मध्याह्नच्छायया द्विज ॥ ३३ ॥

सञ्चिन्त्य पूर्ववत् प्राचीं ततस्सूत्रं प्रसार्य च ।

पूर्वापराभ्यां सूत्राभ्यां कृत्वा कमलसम्भव ॥ ३४ ॥

त्यक्त्वा तत्सूत्रनिकटाद्दिग्द्वयात् पूर्वपश्चिमात् ।

मानं मध्यन्दिनच्छाया दिव्यं चेत् दिक्समाश्रयम् ॥ ३५ ॥

व्यक्तमङ्कद्वयं कुर्यात् तद्वृत्तोपगमान्तरे ।

ततः कमलसम्भूत पुरादीनां च साधयेत् ॥ ३६ ॥

पूर्वपश्चिम मध्यस्थं (ख्: महनामत्ययम्) नानाव्यङ्गमवक्षिपेत् ।

सूत्रं पूर्वापराभ्यां तु देशान्तरवशे सति ॥ ३७ ॥

संसाध्यं तेन सूत्रेण पश्चाद्वै दक्षिणोत्तरम् ।

प्राग्दत्तं वृत्तमध्ये यत् तत् सूत्रं परिमार्ज्य च ॥ ३८ ॥

यद्यपि स्यात् तदाकारं तत्सूत्रं च तथा बहिः ।

तस्य देशस्य तत्पूर्वं तत्सूत्र (क्, ख्, ग्: तत्सूत्रं योति चेति च) * * * * * ॥ ३९ ॥

सूर्योदयदिने वृत्तं तत्तन्मध्य मवेक्षया (ख्: मपेक्षया) ।

क्षिप्तेनैव तु कालेन ज्ञातुमिच्छति वा यदि ॥ ४० ॥

यथावत् पूर्वदिग्भागमसन्दिग्धतयाऽपि वा ।

अनेन विधिना नूनं सदेवाम्बुरुहासन ॥ ४१ ॥

सुसूक्ष्मे बहुभिर्व्यक्तैर्लेखैश्चैव निरन्तरे ।

प्राक्प्रमाणेन सम्पूर्य क्ष्मातलं बाह्यतः क्रमात् ॥ ४२ ॥

यावच्च (क्, ग्: यावच्च * * * * वसानम्) क्ष्मावसानं च तथा छाया निरीक्षयेत् ।

प्रविशन्ति च (क्: प्रविशस्त * * * * लेखा; ग्: * * * * प्रविशस्त च) लेखानामुद्दिश्येव यथा ततः ॥ ४३ ॥

यावता सा पुनै (क्, ख्, ग्: पुनैस्यामित्य (त्रि) च्छायापरके (परिकै)रपि) *।

यस्मिंस्तु परिलेखा भूर्वसत्या (क्: सात्मत्स्वस्त्या) दीर्घमेव च ॥ ४४ ॥

तत् स्थानं चिह्नयेद्व्यक्तं विथीनामुत्तरां दिशम् ।

समुत्पाट्य ततश्शङ्कु न चलत्यवनी यथा ॥ ४५ ।

ततश्शङ्कूकृताङ्कस्य उदग्दिक्संस्थितस्य च ।

शङ्कुमूलस्थितस्यापि चिह्नस्य कमलोद्भव ॥ ४६ ॥

दीर्घं (ख्: दिव्यम्) प्रसार्य वै सूत्रं सुधालिप्तं तु चोपरि ।

दक्षिणोत्तरसद्मा ? तु तस्मात् पूर्वापरं तु वा ॥ ४७ ॥

ज्ञातुमिच्छाम्यहं नाथ यदेतत् कथितं त्वया ।

पूर्वापरादुदग्याम्यं तस्मात् पूर्वापरं तु वा ॥ ४८ ॥

शङ्कुसूत्रं द्विधा भङ्क्त्वा मध्ये विघ्नं भवेत् स्फुटम् ।

कृत्वा सूत्रं तु तत्रैव निरुद्यन्नैकवर्णिना ॥ ४९ ॥

तेनेच्छादन ? सूत्रेण द्वीतीयेन करेण तु ।

तच्चक्रकृद्भ्रमं सूत्रं चिह्नयेद्दिग्द्वयाद्द्विज ॥ ५० ॥

ताभ्यामन्तस्तु दीर्घेण तयोस्संस्थेन तन्तुना ।

पाणिद्वयेन चैकैकं लाञ्छयेद्दक्षिणोत्तरम् ॥ ५१ ॥

तन्मध्यपतितं सूत्रं क्षेप्तव्यं रुचितं (ख्: रुचिरम्) यतम् ।

जायते मध्यमात्रं तु दिक्चतुष्कस्य पौष्कर ॥ ५३ ॥

मानेनाभिमतेनाथ चतुरश्रं तु साधयेत् ।

वेश्ममण्डलपद्मादि साधके (ख्: साध्यते) जनकं तु यत् ॥ ५४ ॥

मध्यस्थितेन सूत्रेण दिक्सूत्रेणाङ्कयेत् पुनः ।

ततो (ख्: तं तादृक्) दिक्सङ्ख्यचिह्नानां सूत्रमानं निधाय तु (ख्: निधाय च) ॥ ५५ ॥

दिक्षु चैवान्तरालानि लाञ्छ्य पूर्वोक्तलाञ्छनैः ।

ततस्सूत्रचतुष्कं तु चिह्नाचिह्नगतं क्षिपेत् ॥ ५६ ॥

चतुरश्रं भवेत् क्षेत्रं सन्दिग्धस्य महामुने ।

सूत्रापर परागेव (ख्: परागे च) स्विष्टिनिर्माणसिद्धये ॥ ५७ ॥

पूजनीयश्च विधिवत् पुरुषो वाऽथ संस्थितः ।

छायोत्थो यः पुनर्विप्र विश्वरूपस्य वै विभोः ॥ ५८ ॥

सर्वदिक्षु समैर्भागैर्नवधा संविभज्य च ।

सूत्रैस्सुधावलिप्तैश्च यागागारवसुन्धराम् ॥ ५९ ॥

एकाशीतिपदोपेतां कृत्वैवं तां प्रयत्नतः ।

प्रत्येकस्मि (क्, ग्: प्रत्येकस्मिन्वते; ख्: प्रत्येकस्मिन्यते) * * कुर्यात् तत्तुर्यांशेन चाम्बुजम् ॥ ६० ॥

दलाष्टकयुगं चैव कर्णिकाकेसरान्वितम् ।

अग्नीशरक्षोवायव्यबहिः कोणपदेषु च ॥ ६१ ॥

चतुष्टयं यत् पद्मानां केवलं तच्चतुर्दलम् ।

ईशानपदपद्मात्तु समारभ्य प्रपूजयेत् ॥ ६२ ॥

बाह्यपङ्क्तिषु पद्मेषु क्रमाद्देवान् सुरानृषीन् ।

वृषाङ्कपदपद्मे तु ब्रह्माणं कर्णिकान्तरे ॥ ६३ ॥

ईश्वरं तपनं चैव दितिं चैव तथाऽदितिम् ।

पूर्वपत्रं समारभ्य विन्यसेद्यावदुत्तरम् ॥ ६४ ॥

एवं तस्मिन् पदाब्जे तु पूजयित्वा तु पञ्चकम् ।

यष्टव्यं च ततस्सम्यग्विबुधानां च सप्तकम् ॥ ६५ ॥

रविस्सत्यात्मदेवौ च ततो वह्निपदाम्बुजे ।

भूयः पितामहं मध्ये पूर्वपत्रे न्यसेद्भृशम् ॥ ६७ ॥

गगनं हि विभुं पूंषा दक्षिणे पश्चिमोत्तरे ।

इष्ट्वैवं कोणपद्मेषु पत्रस्थं च चतुष्टयम् ॥ ६८ ॥

यजेद्राक्षसकोणान्तमम्बुजेष्वथ सप्तकम् ।

सवितारव्यं च सावित्रं स्वस्त्ययं (क्, ग्: स्वस्यन्य * * * * ग्रह) च ग्रहक्षमम् ॥ ६९ ॥

विवस्वान् धर्मदेवस्तु गन्धर्वाधिपतिस्स्मृतः ।

पद्मे नैर्-ऋतकोणस्थे भूयो ब्रह्माणमन्तरे ॥ ७० ॥

भृङ्गाख्यो भृङ्गराट् चैव ततः पितृगणाधिपः ।

देवौ द्वापरिकाख्याश्च ? (ख्: द्वौ परिघाः काश्च) प्राक्पत्राष्टचतुष्टयम् (ख्: प्राक्पत्रादौ) ॥ ७१ ॥

ततोऽष्टपद्मपत्रेषु (ग्, घ्: ततोऽष्टपत्रपद्मेषु) देवतासप्तकं क्रमात् ।

कर्णिकान्तर्गतं न्यस्य यावद्वायुपदावधि ॥ ७२ ॥

इन्द्रश्चेन्द्रपदारव्यश्च सुग्रीवं (ख्: सुग्रीवं कासुमुद्विज) कुसुमद्विज ।

मित्राख्यो वरुणश्चैव त्वं सुराधिपतिः पुनः ॥ ७३ ॥

वायव्यपदपद्मे तु मध्ये चैव प्रजापतिम् ।

प्राक्पूर्वादिषु पद्मेषु (क्, ग्, घ्: पत्रेषु) शेषश्चाधर्म एव च ॥ ७४ ॥

यन्मयाधिपतिश्चैव ? नागेन्द्रस्तदनन्तरम् ।

सप्तकं देवतानां च पूर्ववत् पूजयेत्ततः ॥ ७५ ॥

पूर्वाख्यो रुद्रदासश्च मुख्यो (क्: मुखो भल्लक; ख्: मुख्यो भल्लूक) भल्लकसोमकौ ।

धाराधरश्च मत्सञ्ज्ञा इत्येते देवतागणाः ॥ ७६ ॥

पूजयित्वा ततः पश्चादेकैकस्मिंस्तु पङ्कजे ।

स्वनाम्ना वास्तुनाथं तु पत्रमध्ये स्थितं यजेत् ॥ ७७ ॥

कोणभागस्थपद्मानां केसराधो यजेच्च तम् ।

प्रणवं वास्तुनाथाय नमश्चान्ते प्रपूजयेत् ॥ ७८ ॥

तत्राष्टकमलेनैव पूर्यं वर्णाष्टकेन तु ।

पूजयित्वा विधानेन पुष्पधूपादिकेन च ॥ ७९ ॥

दधिक्षीरोदकेनैव भक्ष्यैस्सफलमूलकैः ।

इष्ट्वैवं विबुधव्रातं बाह्यान्तःकरणे पुरा ॥ ८० ॥

तदन्तरपदाब्जानामीशकोणादितः पुनः ।

नागकुण्डलवद्ब्रह्म ? दक्षिणावर्तकेन तु ॥ ८१ ॥

यावन्मध्यपदाब्जं तु पूर्य वर्णाष्टकेन तु ।

मातृकावर्णभेदेन ह्यकारादिक्रमेण तु ॥ ८२ ॥

यावदृकारवर्णं तु ततोऽब्जेऽब्जे दलेषु च ।

तेनैव क्रमयोगेन पूजयेद्देवतागणम् ॥ ८३ ॥

द्वितीयावरणे चैव अन्तरीये निबोध मे ।

धाता (क्: * * * * * * * * कालमाम्) यन्ता ध्रुवः कालमाम् ? कर्ता यजेत्ततः ॥ ८४ ॥

जीवं प्राणतिरोयज्ञं ? रविकारं बिरेव च ? ।

लोकनाथो विधाता वै भगस्स्रष्टा नियामकः ॥ ८५ ॥

यदेव न च कल्याणो * * * * इन्द्राविणस्ततः ।

स्रष्टारो विश्वकर्मा चिदित्येता ? कमलोद्भव ॥ ८६ ॥

देवताश्चान्तरे पूज्याश्चतुर्विंशतिसङ्ख्यया ।

एतेषामन्तरे भूयस्तृतीयावरणे शृणु ॥ ८७ ॥

षोडशानां ततस्सङ्ख्या * * * देवतागणम् ।

समुद्रमितरे द्वीपा मासा नाड्यश्च तारकाः ॥ ८८ ॥

विश्वे देवाश्चाप्सरसो मनवो ऋषयस्तथा ।

वसवो मरुतस्सिद्धा नागास्साध्या मि * * * ॥ ८९ ॥

मध्यपद्मे तु पत्रस्थं विश्वरूपं यजेत् प्रभुम् ।

यस्यैवं (क्, ग्: यस्येयम्) देवताचक्रं वाहनास्त्रानुयायिभिः ॥ ९१ ॥

संयुक्तं तिष्ठते देहे सकलस्य महात्मनः ।

प्रणवेन स्वनाम्ना च नमस्कारयुतेन च ॥ ९२ ॥

एकैकं पूजयेद्देवं तथैकैकं द्विजाक्षरम् ।

इत्येवमुत्तरस्यां दिक् पूर्वस्यां वाऽब्जसम्भव ॥ ९३ ॥

विविक्तमुद्धरेत् क्षेत्र। क्षेत्रं क्षेत्रं क्षेत्रं (क्, ग्: विषक्त * * * * * * * * क्षेत्रम्) सुतुर्यारित्व भानये ? (ख्: भानयोः) ।

यस्मादतीव (ख्: यस्मादिति च तुर्यशः) तुर्यश्री ? वास्तुक्षेत्रमसिद्धिदम् ॥ ९४ ॥

विवृतास्सिद्धयस्सर्वाः (क्, ग्: विकृतौ) प्रवर्तन्ते सदा नृणाम् ।

सामान्यादविकाराद्वा शान्तिर्भवति शाश्वती ॥ ९५ ॥

अत एव हि तत् क्षेत्रं वर्धनीयं प्रयत्नतः ।

प्रत्ययार्थं हि मोक्षस्य सिद्धयस्संस्थिता यतः ॥ ९६ ॥

यदर्थमेव देवेश चतुरश्रं त्वयोदितम् (ख्: चतुरश्रस्त्वयोदितः) ।

तदादिश प्रमाणेन यागानां मन्दिरादिकम् ॥ १ ॥

सुप्रणीतं प्रमाणं च ज्ञात्वा वै माण्डलीयकम् ।

अपणीतप्रमाणा वा मानमाहृत्य मण्डलात् ॥ २ ॥

ततश्चास्त्रायते (ततश्चाख्यायते इति स्यात् किम्) मानमस्य भूतेस्तथैव च ।

अभूय ? बलिभूमानां भ्रामणीमानमेव च ॥ ३ ॥

प्रणीता मानसामान्या मानानां वा जगद्गुरो ।

यागानां विस्तरं ब्रूहि अस्त्रादेर्भूमिविस्तृताम् ॥ ४ ॥

जालान्तरगते सूर्ये भाति (ख्: पश्येद्रेणु) रेणुगणश्च यः ।

स एष परमाणुस्स्यादष्टाभिस्तैरणुस्स्मृतः ॥ ५ ॥

अणुभिः कमलोद्भूत तैस्तु लिक्षाऽष्टभिर्भवेत् ।

ताभिर्लिक्षाष्टकैर्यूकां विद्धि यूकाष्टकं यवम् ॥ ६ ॥

अष्टभिस्तु प्रमाणोत्थैरङ्गुलं च यवोदरैः ।

गोलकं हि कलश्चैव (ख्: कलाश्चैव) नाम स्याद्द्व्यङ्गुलस्य च ॥ ७ ॥

षट्कलं च (ख्: षड्गोलं च) स्मृतं तालमध्वनीनवकर्मणि ।

चतुर्विंशतिभिर्ब्रह्मन् हस्तस्तैरङ्गुलैर्भवेत् ॥ ८ ॥

तेनैव हस्तमानेन गुरुशिष्योत्थितेन च ।

मण्डलादौ तु सर्वत्र निदध्या (क्: निदध्या * * * कल्पना; ख्, ग्: निदध्याध्वात्म) * * * * कल्पना ॥ ९ ॥

भिन्नप्रमाणयागानामस्त्र भूमैकजोत्त (ख्, ग्: भूमैकजोत्तवम्) * * * * ।

आद्यद्वादशभिर्मानमङ्गुलैः परिकीर्तितम् ॥ १० ॥

द्वितीयमष्टादशभिश्चतुर्विंशतिभिः (ख्: द्वितीयं द्वादशादिश्च) परम् ।

अङ्गुलात्वेपनत्वान्या ? (ख्: अङ्गुलानेवनत्वानु) त्र्यङ्गुलाच्चतुरङ्गुलाः ॥ ११ ॥

षोडशाङ्गलमानेन * * ** क्षाधिका (क्, ग्: तैवेद्य; ख्: नैवेद्यक्षा) सताम् ।

सार्धहस्ता द्विहस्ताश्च तदा सार्धद्विहस्तकाः ॥ १२ ॥

वीथिका स्वल्पविस्तारा यागानां समुदाहृता ।

अधमं मध्यमं हस्तौ (ख्: हस्तम्) यागानां सा त्रिहस्तका ॥ १३ ॥

अधिका सार्धहस्तेन वीधी (क्, ग्: विधिश्शुभ) शुभतरा मता ।

कार्या विस्तीर्णमानानां यागानां भिन्नरूपिणाम् ॥ १४ ॥

गमनेमिचतुर्हस्ता षड्गोलकयुताऽथवा (ख्: युता तु वा) ।

युगाख्यस्य च (क्, ग्: युगाभ्यास्य च) चक्रस्य अन्तेग्रद्विसमा ? स्मृता ॥ १५ ॥

स्वैव सांवत्सरी यस्य द्वादशाङ्गुलकैर्विना ।

बलिपुष्पा * * * * (क्, ग्: पुष्पास्य) भूस्ताभ्यां विविक्तां परिकल्पयेत् ॥ १६ ॥

अस्त्राति * * * * (ख्, ग्: अस्त्रातिष्वति * * * * मतम्) यं प्रणीतमया च ते ? ।

भूभागे सम्मितं कुर्यात् सर्वेषां च पृथक् पृथक् ॥ १७ ॥

वितानानां च यागानां स * * * * र्धसमं (ख्: सकलोत्थसमम्; ग्: - सकगोर्धसमम्) भवेत् ।

कुर्याच्च भूमिविस्तारमस्त्राद्युक्तं भ्रमान्तिकम् ॥ १८ ॥

हस्तादिपञ्चहस्तान्तं यागमानं च सङ्गतम् ।

ऊनाधिकं च षड्ढस्तान्मा(न)मस्य (क्, ग्: न्मास * * * प्रजा * * *) प्रजायते ॥ १९ ॥

यावद्द्वादशहस्तं स्यात् किञ्चिद्धीनं तु वाऽधिकम् (ख्: साधिकम्; ग्: बाधिकम्) ।

मध्यमं विद्धि (क्: विहितं ग्: विधितन्मानम्) तन्मानं ततोर्ध्वं तु स्मृतं महत् ॥ २० ॥

प्रमाणमेवमादौ तु चिन्तयित्वा प्रयत्नतः ।

यागवेश्म * * * * कुर्यात्तस्य तु लक्षणम् ॥ २१ ॥

स्वल्पमण्डलगेहानां हस्तेनैकेन कल्पयेत् ।

वैपुल्यं (ख्: वैपुल्यं इत्याद्यर्धचतुष्टयं गलितम्) विप्र भित्तीनामथवार्धाधिकेन तु ॥ २२ ॥

द्विहस्तं मध्यमानां तु भित्ति (ग्: भित्तिममातिमशा भवेत्) * * * * ।

विस्तीर्णा यागवेश्मानां भित्तिविस्तारमब्जज ॥ २३ ॥

कुर्याद्द्धस्तचतुष्केण पञ्चकेनाथवेच्छया ।

षट्सप्ताष्टसमोच्छ्राया महीयं सङ्गवेषु च ॥ २४ ॥

नवहस्ता द्विजश्रेष्ठ दशैका दशधोच्छ्रिता (क्: दश * * * ताम्) ।

भक्तिसङ्घं (क्: भक्त) तु सम्पाद्य मध्यमानं तु सर्वदा ॥ २५ ॥

करद्वादशदीर्घं च तथैवैकाधिकं तु तत् ।

चतुर्दशोच्छ्रितं वाऽपि विततानां प्रकल्पयेत् ॥ २६ ॥

अस्य न्यूनाति वा हि स्यान्माण्डलीयस्य सर्वदा ।

त्रिविधं भित्तिमानं तु मध्याह्ने तद्व्यपेक्षया (क्: मध्या * * * * व्यपेक्षया; ग्: मध्याह्न * * * * व्यपक्षया) ॥ २७ ॥

कल्पनीयं * * * * माया सङ्ख्यया कमलोद्भव ।

उत्तरोत्तरया चैव वैपुल्येन (क्, ग्: वैपुलेन) सहैव हि ॥ २८ ॥

काष्ठपक्वेष्टकामिश्रं सुधालेपाय सात्विकम् ।

यागमण्डपनिर्माणं प्रशस्तं सर्वसिद्धिदम् ॥ २९ ॥

यथाकालं यथादेशं कुर्याद्वित्तानुरूपतः ।

स्वल्पानां यागवेश्मानां द्वारमेकं प्रकल्पयेत् ॥ ३० ॥

मध्यतः पूर्वदिग्भागे पश्चिमे ह्येवमेव च ।

दिगन्तरपरित्यागात् (क्, ग्, घ्: -त्यागम्) कृतद्वारमसिद्धिदम् ॥ ३१ ॥

तस्माद्दिक्षु प्रयत्नेन मध्यतो विनिवेशयेत् ।

मध्यप्रमाणगेहानां द्वे द्वारे पूर्वपश्चिमे ॥ ३२ ॥

अतिविस्तीर्णमानानां प्रकाराणां प्रकल्पयेत् ।

दिक्षु द्वारचतुष्कं तु प्राकाराणां तथैव हि ॥ ३३ ॥

अस्त्रत्रयेण न्यूनानां कुर्यात् सार्धेन चोच्छ्रितम् ।

स्वविस्ताराच्च मध्यानां चतुर्थांशेन कल्पितम् ॥ ३४ ॥

अन्येषां पश्चिमांशेन द्वारोच्छ्रायं प्रकल्पयेत् ।

त्रिभागेनाथ वद्येन ? सोच्छ्रायाद्धि (ख्: सोच्छ्रायाद् विद्धि वित्ततः) विविक्तता ॥ ३५ ॥

द्वारीयशाखायुग्मस्य उदुम्बरयुगस्य च ।

उच्छ्रायात् पश्चिमांशेन न्यूनानां विस्तृतिर्भवेत् ॥ ३६ ॥

चतुर्थांशेन मध्यानामथोर्ध्वानां त्रिभागतः ।

विस्तरार्थेन बाहुल्यं शङ्क्वादींस्तान् (क्: शङ्खादी * * * * समाचरेत्) समाचरेत् ॥ ३७ ॥

पञ्चसप्तक्रमाच्छाखानवकेनान्वितं तु तत् ।

द्वारे द्वारे तु शाखाभ्यां चतुर्थांशे व्यवस्थिते ॥ ३८ ॥

द्वस्थि द्वितिस्थितिं (सर्वत्र द्वितिस्थ इत्येवास्ति) कुर्यात् स्वदिग्भागक्रमेण तु ।

वज्रनाभं हरीशं च पूर्वस्यां दक्षिणोत्तरे ॥ ३९ ॥

शङ्खचक्रधरं चैव वज्रवेत्रलताधरम् ।

निषेधाभिनयोपेतं श्रोणीतटकरार्पितम् ॥ ४० ॥

हव्यस्वरूपसदृशं नेत्रवृन्दं यदेव हि ।

क्रूरं दृगद्भुतोपेतं (क्, ग्: दृग्गतोतोपेतम्) वज्रनाभं प्रकल्पयेत् ॥ ४१ ॥

एवमेव हरीशं च निषेधाभिनयोज्झितम् ।

प्रवेशाभिनयाख्येन पाणिना किन्तु चिह्नितम् ॥ ४२ ॥

एको ह्यत्र निषेधं च त्वभक्तानां करोति वै ।

भक्तानामपरश्चैव प्रवेशं सम्प्रयच्छति ॥ ४३ ॥

द्वारे द्वारे प्रतीहारद्वयस्यैवं प्रयोजनम् ।

धर्माध्यक्षो नियन्ता च (ख्: दक्षिणे दक्षिणोत्तरं । इत्यक्षराणि दृश्यन्ते इदं प्रमादपतितं समनन्तरार्धस्य अन्त्य पादगतम्) ** * ॥ ४४ ॥

बाणकार्मुकमेकस्मिन् दक्षिने दक्षिणोत्तरम् ।

कुर्यादन्तकसादृश्यौ पूर्ववद्भुजभूषितौ ॥ ४५ ॥

किन्तु दण्डगदाहस्तौ वज्रचक्रविवर्जितौ ।

शुद्वाक्षममृतानन्दं प्रतीच्यां दक्षिणादितः ॥ ४६ ॥

बाणकार्मुकमेकस्मिन् (ख्: इदमर्धं गलितम्) पाणौ पाशं तथाऽपरे ।

अन्यत् करचतुष्कं यदव्यग्रं पूर्ववद्भवेत् ॥ ४७ ॥

आकृतौ जलनाथस्य सदृशौ सर्वदैव हि ।

वसुनाथं सुधानन्दमुदग्दिग्दक्षिणोत्तरे ॥ ४८ ॥

खड्गमुद्गरहस्तौ च प्राग्वच्छेषं चतुष्टयम् ।

कराणामनयोः कार्यं रूपेणोडुपतेस्समौ (क्, ग्: रूपेण सुपतैः) ॥ ४९ ॥

स्वस्ति राम (ख्, ग्: रामपरक्षीशस्तदीवीयमुना) रक्षीश * * * * यमुनान्वितम् ।

पूर्णकुम्भश्रियोपेतं नागेन्द्रैस्सारसान्वितैः ॥ ५१ ॥

भूषयेद्द्वारशाखाभ्यामूर्ध्व्ॐ दुम्बरकं (ख्: दुम्बरके) द्विज ।

व्यालसिंहगजाश्वाद्यैरुदुम्बरमतस्तितम् ? ॥ ५२ ॥

पूर्वणीयं ? न पूर्वोक्तैर्युक्तं कुर्यात् कदाचन ।

त्रिभागेनोन्नतद्वार उच्छ्रायार्धेन सस्त्रयम् ? ॥ ५३ ॥

शाखाद्यैर्द्वारवत्युक्तं गवाक्षगणमीदृशम् ।

दिक्कलीकं ? समापाद्य (क्: किक्क * * * * समापाद्य) द्विचतुष्षट्कसङ्ख्यया ॥ ५४ ॥

द्वाराणां सगवाक्षाणां कपोतौ सुमनोहरौ ।

विचित्रचित्रौ पङ्क्तौ च निश्रमौ (ख्: निसृतौ) वा प्रकल्पयेत् ॥ ५५ ॥

दार्वायसाङ्गगोपेतरवद्वारादिकं द्विज ।

भित्तिबन्धं विनिश्चित्य विचिन्वीयात् क्रमेण तु ॥ ५६ ॥

स्तम्भविन्यासमुधुना मण्डपानां निबोध तु ।

यागागारगणस्वल्पं यत्तत् (ख्: तत्तस्तम्भ) स्तम्भविवर्जितम् ॥ ५७ ॥

शेषस्तम्भयुतं कुर्याद्यथा तत् कथयामि ते ।

बलिभूमिसमीपानां यागभूमेस्समन्ततः ॥ ५८ ॥

त्यक्त्वा भूमणिभूभागात् स्तम्भविन्यासमुच्यते ।

प्राच्यादिदिक्चतुष्कं (क्, ग्: प्राच्याद्य) तु मध्यसूत्रेण पौष्कर ॥ ५९ ॥

समीक्षयित्वा तान् सर्वांस्तत्र स्तम्भावलिं न्यसेत् ।

पूजार्थमुपविस्टस्य स्तम्भेन स्याद्यथाक्रमम् ॥ ६० ॥

स्तम्भानामन्तरं चैव सन्ततस्सङ्ख्यया यजेत् ।

चतुष्कमष्टकं चैव चतुष्कं च द्विरष्टकम् ॥ ६१ ॥

त्रिरष्टकं च स्तम्भानामथवा चतुरष्टकम् ।

तत् सार्धं द्विगुणं वाऽथ ज्ञात्वा मण्डपविस्तृतम् ॥ ६२ ॥

स्तम्भानि (क्, ग्: स्तम्भानिव सुवृत्तानि) च सुवृत्तानि अष्टाश्राण्यथवा द्विज ।

द्विषट्कषोडशाश्राणि नानाकर्मयुतानि च ॥ ६३ ॥

शिष्टानामर्ध विस्तारात् (क्: विस्तार * * * यं वा) तच्छ्रियं वाऽथवा द्विज ।

स्थूलान्यथ यथालाभं तथा रव्ययपेक्षया ? ॥ ६४ ॥

अथ भित्तिसमाविष्ट आसनादिविभूषितम् ।

चतुरभ्यधिकं चैव स्तम्भेभ्यः कन्यकागणम् ॥ ६५ ॥

नियोनियम ? सर्वत्र नियमोऽयं न पौष्कर ।

यत्र स्तम्भो नरजितास्तत्र स्तम्भसमन्वितम् ॥ ६६ ॥

चतुरश्रचतुष्षष्टिसङ्ख्यास्तम्भाविव (क्, ग्: चतुरष्टचतु-; ख्: विवर्जनम्; ग्: विवर्जया) * * * * ।

अन्यपूर्णानि धामानि चतुष्कं कन्यका न्यसेत् ॥ ६७ ॥

स्तम्भानां रचनाद्यानां स्तम्भाव्यास ? महामते ।

द्व्यर्धभागप्रमाणेन तासां विस्तारमाचरेत् ॥ ६८ ॥

त्रिभागेन स्वविस्तारं तद्बाहुल्यं तु पद्मज ।

एवमादीनि सङ्घेन युग्मास्स्तम्भगणाः (क्, ग्: युगास्तम्भ-) पुरा ॥ ६९ ॥

कृत्वा तदूर्ध्वगं पश्चात् समारोप्यस्तुलागणः ।

ऊर्ध्वं तच्छादनार्थं तु यथा तद्गदतश्शृणु ॥ ७० ॥

भित्तिबन्धं पुरा कृत्वा युक्तितः कन्यकागणम् ।

बन्धैः कार्ष्णायसाद्यैस्तु (ख्: काष्ठायसा) यथाऽदौ लयमग्रजम् ॥ ७१ ॥

शक्यन्ते हारमु (हारमुद्गौसुम्) * * * * न यात्युन्मूलता यथा ।

त्रिचतुःपञ्चहस्ताद्वा प्रमाणं चतुरङ्कणम् ॥ ७२ ॥

स्तम्भानामग्रतस्तार्क्ष्यो यागभूमेर्द्विजो (ध्वजो द्विज इति चेतु साधु) ध्वजः ।

सन्धार्य बलवंशैस्तु सुस्पष्टैस्सुदृढैस्ततः ॥ ७३ ॥

स्तम्भकन्याशिरोबन्धं कृत्वा यत्नेन वेतुला ? ।

पुरा मूलं न्यसेद्भित्ति नो * * *र्गतम् (ख्, ग्: न्ॐ किं चिदेवि) ॥ ७४ ॥

वेधयित्वा ततो मूलं तस्मिन् काष्ठे भुजं न्यसेत् ।

भित्तिजं लम्बमानस्य स्थूलतुर्याश्रलक्षणम् ॥ ७५ ॥

दृढकाष्ठसमुद्भूतैस्सस्थूलैर्बहुभिस्तथा ।

स्तम्भानां कन्यकानां च तुल्यानां तु तथा द्विज ॥ ७६ ॥

बन्धश्च सदृशं दद्यात् पात्रैश्चायसनिर्मितैः ।

शङ्कुभिश्शृङ्खलाद्यैश्च बहुभिस्स्याद्यथाऽचलम् ॥ ७७ ॥

तुलामूलप्रदेशेऽथ भिन्नादुपरि पौष्कर ।

इष्टकाभिस्सुधालेपैः कुर्याच्छीर्षगणं (क्: कुर्यादृषिगणम्) महत् ॥ ७८ ॥

अथ चन्द्रसमाकारमथवाऽङ्कल सारवत् ? (क्: सारयत्) ।

क्रममाणविलाकाशं ? तदूर्ध्वे खं विराङ्गणम् ॥ ७९ ॥

त्रिमण्याख्यं (क्: क्रमण्याख्यं तु तम्मार्गम्) कृतं मार्गं भित्तेस्स्तम्भावसातनम् ।

तुलानामूर्ध्वगं सर्वं भित्तिभूमिं समापयेत् ॥ ८० ॥

सह मृत्काष्ठवर्गैस्तु चूर्णेन क्षीयते न तु ।

तुलाशयस्यैवमेवं स्थितिं कृत्वा च वर्ष्मतः (ख्: वर्गतः) ॥ ८१ ॥

कुर्यात्तदग्रतो भूयस्स्थितिं चावलसिद्धयेत् ? ।

स्तम्भप्रदेशकण्ठानां (ख्: कर्णानामाष्यो) रोप्यो बहुगुणो दृढम् ॥ ८२ ॥

निर्गतं च तुलान्तं यत् तच्छिरोपरि विन्यसेत् ।

तुलया सह तद्बाहुं प्रायश्शस्त्रेण बन्धयेत् ॥ ८३ ॥

किन्नरोरगगन्धर्वयक्षविद्याधरैस्सह ।

क्रीडमानास्स्वकान्ताभिस्ते च कार्यास्तुलाधराः ॥ ८४ ॥

ततस्तुलानामग्ने तु सुलग्नां स्तम्भसन्ततिम् ।

किञ्चित् समुच्छ्रितं दत्त्वा परितः पद्मसम्भव ॥ ८५ ॥

शङ्को (ख्: शङ्कोश्शनार्थमुतीव; ग्: शङ्कोश्शनार्थमुत्थीय) * * * * * * * * छादनस्य स्थितस्य च ।

स्तम्भानामूर्ध्वगं दद्यान्नियुतं तु तुलागणम् ॥ ८६ ॥

तत्तुलामूर्ध्वगं दद्याद्बाहुं कुब्जप्रसारितम् ।

सुगन्धभावसेनैव विश्रान्तं प्राक् तुलोपरि ॥ ८७ ॥

तस्यापि पूर्ववद्दद्याद्बन्धं (ख्: पूर्ववद्दत्वा बन्धम्) च तुलया सह ।

उपबाहुद्वयेनापि तिर्यग्युक्तेन सार्यताम् (ख्: साध्यताम्) ॥ ८८ ॥

प्राक् पूर्वं च तुलाग्रस्थं दद्यादग्रभुजं पुनः ।

पश्चादुपतुलानां तु अग्रतो वंशसन्तति ॥ ८९ ॥

रोप्यं सङ्कोपयेदग्रमप्रसुप्तमिवाम्बुजम् ।

तिर्यक् प्रसारितैर्वंशैर्लघुभिर्लघुभिः क्रमात् ॥ ९० ॥

प्रपूर्यमन्तिकं तं तु छादनीयं च तत्ततः ।

तनुभिर्लघुभिश्चैव काष्ठगैश्च गणैर्दृढैः ॥ ९१ ॥

वर्गै (क्: वर्गै * * * सन्धारण) रूर्णामयैर्वाऽथ कोय ? सन्धरणक्षमैः ।

भित्तौ भित्तौ चतुस्त्रैर्वा प्रलयानि च योज्य च ॥ ९२ ॥

मध्ये मस्तकचन्द्राणां चन्दनाप्रच्युतस्य च ।

कदाचित् तस्य मेघोत्थं मेघस्य वाहनाय (सर्वत्र वाहनाय च इत्येव वर्तते) च ॥ ९३ ॥

पादापृष्ठयुते देशे * * * * काले ह्युपार्जिते ।

क्षिप्रकर्मप्रसिद्ध्यर्थं शरकाष्ठमयं शुभम् ॥ ९४ ॥

गवाक्षकान्वितं चैव द्वारैस्तु परिभूषितैः ।

छन्नं वितानकेनोर्ध्वे प्राकारं परिकल्पयेत् ॥ ९५ ॥

रजोनिर्मुक्तयागानां दिक् (ख्, ग्: - दिक्पलोल) * * * * बलिरिवतात्मनाम् ।

गैरिकाकुङ्कुमाद्यैश्च स्त्रीणां नानाविशेषतः ॥ ९६ ॥

दीर्घकालीयकानां तु कुर्यात् पक्वेष्टकादिकैः ।

प्राकारं गोपनार्थं तु प्रोन्नतं सुदृढं महत् ॥ ९७ ॥

चतुरश्रं सुवृत्तं (ख्: सुवृत्तं तु) च त्रिकोणं वा मनोहरम् ।

सदृशं पूज्ययागस्य तज्ज्ञानकलितं (क्, ग्: तन्मात्) दृढम् ॥ ९८ ॥

कृत्वैवं मण्डपं युक्त्या तन्मध्ये तु प्रकल्पयेत् ।

दृढां समां तदाकारामीषत् प्रागुत्तरप्लवाम् ॥ ९९ ॥

प्रोच्छ्रितां च विशेषेण स्थलां दर्पणसन्निभाम् ।

सामान्या न (ख्: सामान्या तु) भवेद्येन मेदिनी मण्डपस्य तु ॥ १०० ॥

तत्तु पूजोत्सुकामानां ? कुर्यादीनां ? तु पौष्कर ।

विविक्तेनाङ्गुलानां तु प्रोन्नतेर्यावदष्टकम् ॥ १०१ ॥

एकवृद्ध्याल्पवेश्मानां नित्यं कुर्यात् स्थलागणम् ।

नवाङ्गुलोन्नतेस्तद्वद्यावत् पञ्चदशाङ्गुलम् ॥ १०२ ॥

प्रोन्नतत्वं स्थलानां च मध्यमेषु गृहेषु च ।

चतुर्विंशत्यङ्गुलान्तमुच्छ्रायं षोडशाङ्गुलम् (लात्) ॥ १०३ ॥

प्राग्वच्च वृद्ध्या कर्तव्यं ज्येष्ठाकारं गणस्य च ।

एतदुच्छ्रायमानं तु कथितं ते स्थलासु च ॥ १०४ ॥

पादमर्धं तु हस्तं वा विस्तारात् सर्वदिक्षु वै ।

स्थलानामिष्टकाद्यैश्च चिन्वीयात् प्रथमं ततः ॥ १०५ ॥

मृदा सम्पूर्य तन्मध्यमीषद्वालुकयाऽन्वितम् ।

परीक्ष्य केशकीटादीनारोग्यं तदनन्तरम् ॥ १०६ ॥

यावद्भवति पूर्वोक्तं लक्षणं वा विशेषतः ।

स्थलां मध्योदितां रम्या सप्तमाहं (ख्: सप्तमासम्) परीक्ष्य च ॥ १०७ ॥

न ददाति यथा भेदं यागयोग्या भवेत्ततः ।

प्रतिष्ठाप्य ततो ब्रह्मन् वेदिकातोरणान्वितम् ॥ १०८ ॥

बहिश्चतुष्किकाश्राणां समीपे न तु दूरतः ।

चतुष्पादसमायुक्तमनेकाङ्ध्रियुता यदि ॥ १०९ ॥

चतुर्देशाच्चतुर्दिक्षु सुसमेष्वन्तरेषु च ।

कुर्याद्वै पादविन्यासं वेदैर्वेदविदां वर ॥ ११० ॥

चतुर्द्वादशपादा सा विंशत्यङ्घ्रिसमन्विता ।

अष्टाष्टाधिकवृद्ध्या वा संयुगापादसन्तते ॥ १११ ॥

क्षमाविस्तारजेनैव भिन्नैराधेयविंशकैः ।

तस्मिन् यागगृहे दत्ता पुरा स्तम्भावली शुभा ॥ ११२ ॥

चत्वारि तोरणान्यस्मिंश्चतुर्दिक्षु नियोज्य च ।

त्रीणि त्रीण्यथवा सम्यगेकैकस्यां न्यसेद्दिशि ॥ ११३ ॥

बुद्ध्वा मण्डपविस्तारपञ्चकं सप्तकं तु वा ।

वेश्मनि स्तम्भहीने तु वेदिकातोरणैस्सह ॥ ११४ ॥

कार्या लक्षणसंयुक्ता यादृक् तदवधारय ।

पूर्वं सामान्यमानेन सविशेषेण वै ततः ॥ ११५ ॥

पावनैर्यज्ञकाष्ठैश्च सुदृढैस्सरलैस्समैः ।

तुलायामोच्छ्रितैर्दण्डैस्स्वस्वरांशविवर्धितैः ॥ ११६ ॥

वेदवेदविदां श्रेष्ठ प्रोच्छ्रायेण भवेच्छुभः ।

तेनैवायामयोगेन कुर्यात् पादाधिकेन च ॥ ११७ ॥

तोरणानां समुच्छ्रायं तत्त्रिभागेन विस्तृतिः ।

तद्दण्डनिचयं सर्वमूर्ध्वदण्डगणं विना ॥ ११८ ॥

त्रिधा कृत्वा समैर्भागैरूर्ध्वगा वर्तुला भवेत् ।

तदधस्तद्द्वितीयं यत् तदष्टाश्रं समापयेत् ॥ ११९ ॥

चतुरश्रं तृतीयं तु भागात्तत्तदधस्स्थितम् (ख्: भागन्तत्तदधः) ।

सर्वाण्याधेयदण्डानि सर्वतो वर्तुलानि च ॥ १२० ॥

चतुरश्राणि वा कुर्यान्नानाकर्मयुतानि च ।

सपुष्पमञ्जरीपत्रविहगैरन्वितानि च ॥ १२१ ॥

त्रिचतुःपञ्चषट्सप्तस्थौल्यादष्टाङ्गुलानि च ।

अष्टमाशायोधिकस्तु वेदैस्तन्निरवनेत् क्षितौ ॥ १२२ ॥

तत्समं तोरणं चान्यन्न्यस्येद्भूमौ द्विजांशकम् ।

इति सामान्यमानेन युक्तमुक्तं च लक्षणम् ॥ १२३ ॥

वेदश्चरणदण्डानां तद्विशेषान् (क्, ग्: तद्विशेष * * * शृणु) शृणुष्व भोः ।

हरेरूर्ध्वात् षडंशं तु (क्, ख्: * * * सडंशं तु) त्यक्त्वा पञ्चांशसम्मितम् ॥ १२४ ॥

एतद्द्वादशमांशेन तोरणं मानमब्जज ।

सममध्यत्रिभागं च सर्वदण्डेषु भूगतम् ॥ १२५ ॥

मुख्योन्नतेभ्यस्सारेभ्यः प्राकारेष्वथ वेश्मवत् ।

मन्दिरे स्तम्भसंयुक्ते तोरणोच्छ्रायमब्जज ॥ १२६ ॥

स्तम्भायामसमं कुर्यात्तद्दण्डौ (ख्: त्तदण्डम्) विन्यसेत् क्षितौ ।

स्तम्भमस्तकमानेन साधिकेन तदेव हि ॥ १२७ ॥

स्तम्भपादोन्नतस्थेन (ग्: स्तम्भपादां ततस्तेन) प्रमाणेन प्रकल्प्य च ।

वैपुल्यं तोरणानां च स्तम्भाभ्यन्तरगास्थितम् ॥ १२८ ॥

तद्देवेन्द्रस्वरूपेण कार्या वेदविदांवर ।

चक्रद्वितयमध्यस्थं पक्षमण्डलमण्डितम् (क्, ग्: पक्ष्म-) ॥ १२९ ॥

तोरणे तोरणे कुर्याद्गरुडं चोर्ध्वसंस्थितम् ।

तूपेरश्रमपारं (ग्: कूपेरश्रम) * * * सचित्रं चित्रयेत् ततः ॥ १३० ॥

मुनिसिद्धामरप्राप्तैरनेकाद्भुतदर्शिभिः (ख्: -प्रान्तै-) ।

दिशापालवनोद्यानैर्बहुभिर्मृगयूथपैः (क्, ग्: गुरुयूधपैः) ॥ १३१ ॥

तद्यागवेश्म सकलं रञ्जनीयं प्रयत्नतः ।

कुर्यात् सुधाविलिप्तं वा भूषयेत्तदनन्तरम् ॥ १३२ ॥

दर्पणैश्चामरैर्वस्त्रैर्दुकूलैर्विविधोज्ज्वलैः ।

घण्टाभिरर्धचन्द्राद्यैरातपत्रैर्मनोरमैः ॥ १३३ ॥

विचित्रेण वितानेन सुसितेनोज्ज्वलेन वा ।

कर्णिकाजालयुक्तेन वेदेरूर्ध्वं तु भूषयेत् ॥ १३४ ॥

प्रागुत्तरात्तु दिग्भागाद्यावत्कोणं तु मारुतम् ।

सितादिवर्णभेदोत्थाः पताकास्तत्र योजयेत् ॥ १३५ ॥

एवं रागविभागेन प्रत्यग्भागाच्च वै पुनः ।

दक्षिणाशाविधिर्यावद्द्वितीयं च चतुष्टयम् ॥ १३६ ॥

एकेन सर्वाणि च (ख्: सर्वपर्णीं च) * * * * उभौ कुर्याद्वितानके ।

तोरणं यो वितानं च समानं विनिवेशनम् ॥ १३७ ॥

ध्वजाष्टकं समारोप्य यथा तदवधारय ।

वह्निकोणात् समारभ्य यावत्कोणं तु शाङ्करम् ॥ १३८ ॥

सितारुणे च पीतं च कृष्णं कुर्याच्चतुष्टयम् ।

भूयश्चोत्तरदिग्भागा यावद्दिक्पश्चिमं द्विज ॥ १३९ ॥

तथाविधाश्चतुष्कं तु (ख्: तथाविधं पताकं तु) ध्वजानां परिकीर्तितम् ।

राजपाषाणवर्णाभं चक्रपक्षीश्वरोपगम् ॥ १४० ॥

वैजयन्तीत्रयं कुर्यात् तोरणे पूर्वदिक्स्थिते ।

दक्षिणे स्फटिकाभं तु प्रत्यक् सिन्दूरवर्चसम् ॥ १४१ ॥

हेमाभं चोतरे कुर्यात् तोरणे ध्वजकत्रयम् ।

चतुष्केण पताकानां युक्तं श्वेतादिकेन तु ॥ १४२ ॥

एकैकं तोरणं यत्र त्रितयं पञ्चकं तु वा ।

अर्धेन तोरणायामात् पताकानां च दीर्घता (क्, ग्: दीर्घिका) ॥ १४३ ॥

विस्तारं सार्धभागेन (ख्: स्वार्ध) तासां कुर्यात्तु सर्वदा ।

ध्वजानां तु समुच्छ्रायं पूर्वोक्तमथवाऽब्जज ॥ १४४ ॥

तोरणार्धसमं कुर्यात् त्र्यंशेन स्वैव (क्: सैव) विस्तृतिः ।

ध्वजास्त्रवाहनोपेता भागेष्वनुचरैर्विना (ख्: भागैःस्वानु) ॥ १४५ ॥

कार्या दिग्देवतास्सर्वा यथाध्य (ख्: यथाध्योय) * * * * विनिर्मिता ।

एवमेव प्रकारेण द्वारेषु सुसमेषु च ॥ १४६ ॥

चण्डाद्यं च सुभद्रान्तं बहिरङ्गगणाष्टकम् ।

कुमुदाद्यन्तरङ्गं (ख्: कुमुदाद्यं द्विरङ्गम्) च भूतानामष्टकं परम् ॥ १४७ ॥

तोरणं तुर्यभागेन दैर्घ्यं तेषामुदाहृतम् ।

दैर्घ्यं चतुर्थभागेन विस्तारस्य * * * * (ख्: पतगेषु च; ग्: स्याप्तगेषु च) ॥ १४८ ॥

अजारूढं स्मरेद्रक्तं (क्, ग्: स्मरेद्वृत्तम्) शक्तिपाणिं हुताशनम् ।

सहस्रार्चिर्भिराकीर्णं सहस्रादित्यभास्वरम् ॥ १५० ॥

महामहिषसंस्थं तमञ्जनाद्रिसमप्रभम् ।

सुभीमं दण्डहस्तं तु स्मरेद्देवमपीश्वरम् ॥ १५१ ॥

दंष्ट्राकरालवदनं कृष्णमेघसमप्रभम् ।

घोरं प्रेतासनं ध्यायेत् खड्गधृग्राक्षसेश्वरम् ॥ १५२ ॥

मुक्ताफलद्युतिसमं हिमपाशकरोद्यतम् ।

नागकन्यासहस्राढ्यं मकरस्थमपाम्पतिम् ॥ १५३ ॥

नीलतोयदसङ्काशं महाध्वज पदाङ्कितम् (ख्: पटाङ्कितम्) ।

ध्यायेत् समीरणं देवं संस्थितं हरिणोपरि ॥ १५४ ॥

सोमं तारागणोपेतं शङ्खगोक्षीरपाण्डरम् ।

बृहच्छशकपृष्ठस्थं शशिं रात्रिकरं स्मरेत् ॥ १५५ ॥

सितभूतिविलिप्ताङ्गं त्रिनेत्रं वृषवाहनम् ।

त्रिशूलायुधहस्तं च ईशानं ज्ञानिनं स्मरेत् ॥ १५६ ॥

पातालदिग्गतं ध्यायेत् कूर्मारूढं (ख्: कूर्मरूपम्) हलायुधम् ।

सितं सहस्रफणभृद्योऽनन्तो (क्, ग्: -द्येनान्तो; ख्: -द्येनन्तो) नाम नागराट् ॥ १५७ ॥

भूचक्रं (क्: द्विचक्रम्) भ्राम्यमाणं तु दण्डहस्तं प्रजापतिम् ।

हंसारूढं स्वसंस्थं (ख्: खगस्थम्) च ध्यायेद् ध्रुवमजं विभुम् ॥ १५८ ॥

एते चतुर्भुजास्सर्वे अक्षसूत्रविभूषिताः ।

चिन्तयन्तः परं तत्त्वं वराभयकरास्सदा (क्, ग्: चरकायकराः) ॥ १५९ ॥

दिव्याभरण दिग्धाङ्गा (क्, ग्: सन्दिग्धाम्) दिव्यमाल्याम्बरान्विताः ।

दिव्यरूपधराश्चैव दिव्यगन्धवहा द्विज ॥ १६० ॥

एभ्यश्चतुर्भुजो ब्रह्मन् विज्ञातो वृषभध्वजः ।

द्विभुजास्त्रकराश्चान्ये वरदाभयदास्तु वा ॥ १६१ ॥

इति लोकेश्वरेषूक्ता ? चण्डादीनामथोच्यते ।

बहिरङ्गगणानां च ध्यानं सम्यक् (ख्: सर्वम्) क्रमेण तु ॥ १६२ ॥

तरुणादित्यसङ्काशो महोरस्कश्चतुर्भुजः ।

उन्नतश्चोन्नतांसश्च पूर्णाङ्गो नातिमांसलः ॥ १६३ ॥

घनोदरो निम्ननाभो रोमराजिविराजितः ।

दंष्ट्राकरालवदनः पिङ्गलस्मश्रुंलोचनः ॥ १६४ ॥

मधुपिङ्गलनेत्रश्च कुटिलभ्रूलतायुतः ।

प्रलम्बलोलश्रवणः पृथुघ्राणस्स्मिताननः ॥ १६५ ॥

कुण्डलालङ्कृतश्चैव हारकेयूरभूषितः ।

बद्धोष्णीषललाटश्च नीलकेशाभ्यलङ्कृतः ॥ १६६ ॥

शुक्लाम्बरधरस्स्रग्वी भुजयुग्मेऽस्य दक्षिणे ।

प्रोद्यतं (ख्: ध्यात्वा तं संस्मरे) संस्मरेच्चक्रं प्रज्वलन्तीं गदां परे ॥ १६७ ॥

श्रोणीतटनिषण्णां च विश्रान्तां वसुधातले ।

पूर्वे वामकरे शङ्खमन्यस्मिंश्चाक्षसूत्रकम् ॥ १६८ ॥

एवं गणाधिपश्चण्डो विक्रमेणापराजितः ।

क्रुद्धो विघ्नायुतानां च क्रमात् संहररणक्षमः ॥ १६९ ॥

आवाह्य मन्त्रनाथस्य तोरणे पुरतस्स्थिते ।

विनिवेश्य यथा तत्र दक्षिणेन विभोर्भवेत् ॥ १७० ॥

स्याद्गुरोर्यजमानस्य वामभागे सदैव हि ।

तत्रैवापरभागे तु प्रचण्डं (ख्: प्रचण्डसदृशम्) त्वीदृशं न्यसेत् ॥ १७१ ॥

किन्तु सव्यापसव्याभ्यां भुजाभ्यां स्याद्विपर्ययः ।

भुजद्वयेन चण्डस्य वामे सम्परिकीर्तितम् ॥ १७२ ॥

दक्षिणे तत्प्रचण्डस्य ध्येयं वा परिकल्प्य च ।

पद्मगर्भप्रतीकाशौ तादृशौ भीमविक्रमौ ॥ १७३ ॥

रक्ताम्बरधरौ चैव रक्तस्रगनुलेपनौ ।

गणौ धातृविधातारौ देवौ दक्षिणतस्स्थितौ ॥ १७४ ॥

अतसीकुसुमश्यामौ पीतमाल्याम्बरान्वितौ ।

पीतोष्णीषधरौ (ख्: बद्धोष्णीष) रौद्रौ प्राग्वद्भुजविभूषितौ ॥ १७५ ॥

गणौ चण्डाकृतिधरौ दुर्दर्शौ दुरतिक्रमौ ।

जयं च विजयं नाम्ना प्रत्यग्भागे तथा न्यसेत् ॥ १७६ ॥

क्षीरकुन्दावदातौ च नीलकौशेयवाससौ ।

नीलनीरदवर्णाभैः पुष्पैर्भूषितविग्रहौ ॥ १७७ ॥

पूर्वोक्तगणसादृश्यौ नाम्ना भद्रसुभद्रकौ ।

न्यसेत्तोरणदण्डाभ्यां मन्त्रमूर्ते रुदग्दिशम् (क्, ग्: रुदग्भृशम्) ॥ १७८ ॥

एते गणेश्वरा ह्यष्टौ प्रभापुष्पाम्बरैर्विना ।

देहवक्त्राकृतेस्तुल्यौ तथैवाभरणायुधैः ॥ १७९ ॥

भक्तानां विघ्नजालस्य सर्वदिक्संस्थितस्य च ।

संसारफलदातुर्वै छेदनार्थं समुद्यतौ ॥ १८० ॥

परस्परमुखास्सर्वे स्थानकैस्संस्थितास्समैः ।

गणेशायुतलक्षैस्तु नानावर्णवपुर्धरैः ॥ १८१ ॥

अच्युताराधनपरैरेकैकं परिवारिताः ।

अथाग्रे लोकनाथस्य पूज्यौ द्वौ गणनायकौ ॥ १८२ ॥

कुमुदः कुमुदाक्षश्च प्रसन्नवदनेक्षणौ ।

तुहिनाचलसङ्काशौ प्रथमे वयसि स्थितौ ॥ १८३ ॥

नानाभरणदिग्धाङ्गौ नानाकुण्डलभूषितौ ।

नानामाल्यान्वितौ चैव नानामौलिधरौ द्विज ॥ १८४ ॥

नानागन्धविलिप्ताङ्गौ नानावस्त्रविभूषितौ ।

कुमुदाख्यगणेशस्य ध्यातव्यो (ख्: भवेयुर्दक्षिणे करे) दक्षिणः करः ॥ १८५ ॥

चन्द्ररश्मिप्रतीकाशचामरेण विराजितः ।

अभिगच्छाभयं ध्यायेद् द्वितीयं दक्षिणं (ख्: दक्षिणे करे) करम् ॥ १८६ ॥

भवभङ्गात् प्रपन्नानां परेषां गुणशासने ।

तस्यैवाद्यं वामकरं प्रबुद्धकमलोद्यतम् ॥ १८७ ॥

तूष्णीं (ख्: तूष्णीं हासचतुष्कं तु) भीसूचकं ध्यायेद्बहिस्स्थानां (क्, ग्: -बहिस्स्थानपरम्) करं परम् ।

एते द्वे कुमुदाक्षस्य वैपरीत्येन भावयेत् ॥ १८८ ॥

द्वाभ्यां द्वाभ्यां कराभ्यां तु अन्येषामेवमेव हि ।

पुण्डरीको वामनश्च द्वावेतौ हुतभुक्प्रभौ ॥ १८९ ॥

गरुडध्वजहस्तौ च शेषमन्यत् पुरोदितम् ।

कृत्वा ध्यात्वाऽथवा न्यस्य दक्षिणे भगवद्गृहे ॥ १९० ॥

शङ्कुकर्णाभिधानो यस्सर्वनेत्रश्च पौष्कर ।

द्वावेतौ चम्पकाभौ तु मायूरव्यजनोद्यतौ ॥ १९१ ॥

महाविभूतेर्देवस्य प्रत्यग्वायुदिगास्थितौ ।

सुमुखस्सुप्रतिष्ठश्च वामभागगतौ विभोः ॥ १९२ ॥

चिन्त्यौ मुद्गफलश्यामावातपत्रकरोद्यतौ ।

नोक्तं शेषकराणां यत् तद्विद्धि कुमुदोद्यतम् ॥ १९३ ॥

एते भगवतो विप्र त्वन्तरङ्गा मयोदिताः ।

कर्मणा मनसा वाचा तद्भावगतमानसाः ॥ १९४ ॥

ज्ञानादिषङ्गुणोपेतैराकीर्णाः कोटिशः परैः ।

भूतैस्सिद्धैरनन्तैश्च प्रार्थयानैः परं पदम् ॥ १९५ ॥

एवं कृते ततः पश्चाद्वेदिकातोरणैस्सह ।

विलिप्य (ख्: विलिख्य) चन्दनाद्यैश्च गन्धैर्वर्णोज्ज्वलैः क्रमात् ॥ १९६ ॥

चन्दनेन समालभ्य सेलेनोत्तरदिग्गतम् (ख्: -रदुर्गतम्) ।

क्षीरेण चन्दनेनैव कुङ्कुमेन कृतां (ख्: कृतं स्थलम्) स्थलीम् ॥ १९७ ॥

रजनीचूर्णयुक्तेन ह्रीबेरेणाम्बुना सह ।

पुण्याहमोषधिभ्यां तद्द्वाराणां मण्डपावनिम् ॥ १९८ ॥

ततस्तु विविधैर्धूपैर्बहुभिर्धूपयेद् द्विज ।

वैराजभुवनाकारं श्वेतद्वीपोपमं तु वा ॥ १९९ ॥

कॢप्त्वैवं मन्त्रमूर्तेस्तु यजनोद्यानमुत्तमम् ।

भक्तानामधिवासार्थमभिषेकावसानिकम् ॥ २०० ॥

शास्त्रोक्तभोगमोक्षान्तं (क्: -मोक्षं तु; ग्: -मोक्तं तु) तत्र सर्वं समापयेत् ।

युक्तमेकप्रवेशेन यागाग्रस्थदिशं विना ॥ २०१ ॥

दिक्त्रयेऽभिमतायां वा कुर्याद्धवनमण्डपम् (ख्: कुर्यात् सवन) ।

धूमनिर्गमनोपेतं नानाकुण्डविभूषितम् ॥ २०२ ॥

साज्यैश्च सपलाशैश्च संयुक्तं तोरणादिकैः ।

त्रिविधं कृतकौशेयं मेखलादाममण्डितम् ॥ २०३ ॥

अभग्नमूलप्रान्तैर्हि दर्भाभिः ? (ख्: द्वन्द्वाभिः) कमलोद्भव ।

वेदितोरणदण्डानि सर्वाणि परिवेष्ट्य च ॥ २०४ ॥

भौमस्थानं (ख्: भौमस्थाने) यथाभागं दर्भैर्बहुशिरोरुहैः ।

विधून्वन्तमिवात्मानं सारङ्गेण समन्ततः ॥ २०५ ॥

मृदा गोमयमिश्राया ? मुपलिप्य यथाविधि ।

गुग्गुलैराज्ययुक्तैश्च धूपयेच्च हुनेत्ततः ॥ २०६ ॥

ततस्सांसारिकानर्थान् सर्वान् भक्तजनस्य च ।

मन्त्रात्मा सुप्रसन्नस्तु निर्दहत्यग्निमध्यतः (ख्: दन्दहत्यग्नि) ॥ २०७ ॥

यागस्तु देवदेवेश भद्रादीनि क्रमाद्वद ।

यैर्दृष्टैस्समयी शश्वत् पुत्रकत्वं प्रपद्यते ॥ १ ॥

मण्डलं सर्वतोभद्रं भद्रकृत् प्रथमं स्मृतम् ।

अघनिर्मोचनं नाम द्वितीयं यस्य दर्शनात् ॥ २ ॥

अनेकजन्मोपात्तं तु कल्मषं क्षयमेति च ।

सदध्यं स्यात् तृतीयं च धर्ममार्गप्रदर्शनम् (ख्: कर्ममार्ग) ॥ ३ ॥

धर्माख्यं स्याच्चतुर्थं तु धर्मं यच्छति पूजनात् ।

पञ्चमं वसुगर्भं तु भक्तानां वसुवृद्धिकृत् ॥ ४ ॥

सर्वकामप्रदं यागं षष्ठमिच्छाफलप्रदम् ।

अमित्रघ्नमतः प्रोक्तममित्रौघविनाशनम् ॥ ५ ॥

आयुष्यमष्टकं (सर्वत्र अष्टकं इत्येवास्ति) प्रोक्तं यस्य पौष्कर दर्शनात् ।

प्ररमायुरवाप्नोति अपमृत्युं जहाति च ॥ ६ ॥

नवमं बलभद्रं तु बलोत्साहसमृद्धिकृत् ।

पौष्टिकं नाम दशमं पुष्टिकृत् पूजनात्तु वै ॥ ७ ॥

अथारोग्यप्रदं नाम सर्वामयविनाशनम् ।

द्वादशं च विवेकाख्यं फलं नामानुरूपकृत् ॥ ८ ॥

एतस्मात् परमं यागं वागीशं नामतस्स्मृतम् ।

येन सन्दृष्टमात्रेण वाग्विभूतिः प्रवर्तते ॥ ९ ॥

चतुर्दशं मानसं स्याद्दर्शनात् सौमनस्यकृत् ।

अतः पञ्चदशं यागं जयं नाम जयप्रदम् ॥ १० ॥

षोडशं स्वस्तिकाख्यं तु स्वस्तिकृद्विप्र पूजनात् ।

परमस्य तु यागस्य त्वनन्तं नाम कीर्तितम् ॥ ११ ॥

तदनन्तसुखावाप्तिं संयच्छत्याशु दर्शनात् ।

नित्यं नामाष्टदशमं नित्यतृप्तिप्रदं तु तत् ॥ १२ ॥

भूतावासमतो नाम्ना मण्डलं मण्डलान्वितम् ।

यं (क्, ग्: य) दृष्ट्वा भविनां शश्वद्भवेद्भूतजयं द्विज ॥ १३ ॥

अतः परममोघारव्यं यागं येन निवर्तते ।

ममता पूजितेनैव देहिनां भवसागरात् ॥ १४ ॥

सुप्रतिष्ठमतो यो हि येन सम्पूजितेन वै ।

दृष्टेन परया भक्तया मनश्शान्तिमवाप्नुयात् ॥ १५ ॥

बुद्ध्याधारमतः प्रोक्तं येन सम्पूजितेन तु ।

प्राप्नुयाच्च प्रतिष्ठानां बुद्धिं ब्रह्म स्वके पदे ॥ १६ ॥

गुणाकर इति ज्ञेयं मण्डलं यत्र पौष्कर ।

गुणसङ्घः क्षयं याति हृदि (क्: निदि) ध्यानाच्च पूजनात् ॥ १७ ॥

अस्यापरं महायागं (क्, घ्: महायागातरुयज्ञम्; ग्: महायागातरुवज्रम्) ध्रुवाख्यं च प्रकीर्तितम् ।

येनावलोकितेनैव संसारी समवाप्नुयात् ॥ १८ ॥

स्वात्मन्यवस्थितं सम्यङ् न भूयः प्रकृतिं व्रजेत् ।

मण्डलं परमानन्दमेतत् स्यात् परमं पदम् ॥ १९ ॥

यद्दृष्ट्वा पूजयित्वा च परं पदमवाप्नुयात् (ख्: परमं पदमाप्नुयात्) ।

एतेषां क्रमशो ब्रह्मन् लक्षणं चावधारय ॥ २० ॥

क्षेत्रं कृत्वा चतुरश्रं ? सप्तधा विभजेच्च तत् ।

शतार्धमेकहीनं तु कोष्ठकानां तु जायते ॥ २१ ॥

मध्यतो नवभिर्भागैः पद्मं तु परिकल्पयेत् ।

पङ्क्तिद्वयेन द्वाराणि सत्कोणानि (क्, ग्: स च कोणा) भवन्ति हि ॥ २२ ॥

पद्मक्षेत्रसमीपात्तु दक्षैरेवं (ख्: दीक्षैरेव) तु मार्जयेत् ।

कोष्ठकद्वारकण्ठार्धं (ख्: कोष्ठकं द्वार-) त्रीणि त्रीणि च तद्बहिः ॥ २३ ॥

उपकण्ठप्रसिद्ध्यर्थं द्वाराण्येवं भवन्ति हि ।

षट्कं षट्कं पदानां तु प्रतिकोणं तु मार्जयेत् ॥ २४ ॥

एवं हि भद्रकं लुप्तं रजसा परिपूरयेत् ।

व्योमवृत्तसमायुक्तं मध्ये तु कमलं स्थितम् (ख्: स्मृतम्) ॥ २५ ॥

रेखागणं तथा सर्वं श्यामलेन सितेन च ।

सन्धयः पद्मपत्राणामेवमेवान्तरेष्वपि ॥ २६ ॥

किन्तु वै व्योमवृत्तस्य बाह्यादादौ क्रमेण तु ।

सर्वेषां पूरणं वच्मि रजसा तु यथास्थितम् ॥ २७ ॥

पाण्डुरक्तेन रागेण कण्ठाभ्यां तु यदन्तरम् ।

रक्तोज्ज्वलेन कोणानि पीतान्यभ्यन्तरं तयोः ॥ २८ ॥

प्रपूर्यैवं भवेद्भद्रमघनिर्मोचनं शृणु ।

क्षेत्रं कृत्वाऽष्टधा सम्यक् चतुष्षट्यंशकानि तु ॥ २९ ॥

जायते मध्यतः कोष्ठैश्चतुर्भिः कमलं लिखेत् ।

तद्बहिर्भागपङ्क्तयैकां वीथ्यर्थं परिमार्जयेत् ॥ ३० ॥

द्वाराणि वीथिबाह्यं तु तदर्धं तु द्वयं द्वयम् ।

कण्ठार्धं लोपनीयं च चत्वार्युपगलात्तु वै ॥ ३१ ॥

द्वारोपगेषु स्थानेषु पूर्वमण्डलसङ्ख्यया ।

विलोप्य (क्: विलेप्य) रञ्जयेत् पश्चाद्भूमणिं श्यामलेन तु ॥ ३२ ॥

शेषं तु भद्रवच्च स्यात् सदध्वमधुनोच्यते ।

विभज्य नवधा क्षेत्रमेकाशीत्यंशकं भवेत् ॥ ३३ ॥

उत्पद्यन्तेऽनु भागानां भद्रवत् कमलं लिखेत् ।

पङ्क्त्यां तु तद्बहिः पीठं रमणीयं च मार्जयेत् ॥ ३४ ॥

त्रिसङ्ख्याकं तु भागानां तस्मात् (क्: तस्मात् सन्धि) सर्वविदिक्स्थितम् ।

एकैकं दिक्षु संस्थाप्य भवेद्द्वाराण्यथाश्रयः ॥ ३५ ॥

बाह्यपङ्क्तिद्वयेनैव जायन्ते नान्यथा शृणु ।

पीठकोणसमैर्भागैर्द्वारकण्ठं प्रकल्पयेत् ॥ ३६ ॥

पञ्चांशेनोपकण्ठं तु कोणमस्य षडंशकम् (क्: षडङ्गकम्) ।

सम्मार्ज्य पूरयेत् पश्चाद्रजसा राजते (क्: राजिते) यथा ॥ ३७ ॥

अन्तरं व्योमपीठाभ्यां पीतरक्तोज्ज्वलेन तु ।

पीठदिक्स्थितभागानि श्यामलेनोज्ज्वलेन तु ॥ ३८ ॥

तदुपस्थानकोणानि पीतेन परिपूरयेत् ।

द्वाराणि सुसितेनैव पाण्डुरक्तेन चाश्रयः ॥ ३९ ॥

सदध्वं च मया प्रोक्तं धर्माख्यमधुनोच्यते ।

विभज्य दशधा क्षेत्रमंशकानां भवेच्छतम् ॥ ४० ॥

चतुर्भिः पुष्करं मध्ये पीठं पङ्क्त्या तु साधयेत् ।

परितस्तत्र भागानि शोधयित्वाऽब्जसम्भव ॥ ४१ ॥

प्रदद्यात् कोणसूत्राणि चतुर्धा (ख्: चतुष्कम्) जायते यथा ।

भ्रमणीं कल्पयेत् पङ्क्त्या द्वारं तद्द्वितयेन (ख्: द्वाराणि द्वित-) तु ॥ ४२ ॥

षट् च कण्ठोपकण्ठाभ्यां भागानां परिमार्जयेत् ।

आरभ्योभयपार्श्वात्तु (क्, ग्: -भ्योभयपश्चात्तु) द्वौ द्वौ भागौ तु मर्दयेत् ॥ ४३ ॥

त्रयं द्वयमथैकैकं कोणात् संशोध्य रञ्जयेत् ।

पाण्डरारुणरागेण मध्यं वै व्योमपीठयोः ॥ ४४ ॥

द्वौ तु पूर्वापरौ भागौ पीठात् (ख्: पीठान्) पीतेन पूरयेत् ।

द्वारकण्ठोपगौ स्थानौ पूरयेत् पीतलेन तु ॥ ४५ ॥

व्योमपीठान्तरं यद्वत् तद्वत् कोणचतुष्टयम् ।

इत्येतत् कीर्तितं धर्मं वसुगर्भमतश्शृणु ॥ ४६ ॥

कृत्वैकादशधा क्षेत्रमेकविंशोत्तरं शतम् ।

उत्पद्यन्ते ? (ख्: उत्पाद्यन्ते) च भागानां नवभिर्मध्यपङ्कजम् ॥ ४७ ॥

मार्जयित्वा तु पीठार्थं पङ्क्त्येकं साधयेच्च तत् ।

सूत्रपातविधानेन यथा तदवधारय ॥ ४८ ॥

पदद्वयावसाने तु कोणस्थाने निधाय वै ।

पार्श्वाभ्यां सर्वकोणे तु सूत्रमास्फालयेच्च तत् ॥ ४९ ॥

भवन्त्यनेन विधिना दिग्भागाः कर्णिकोपमाः ।

सीराग्रवच्च कोणानि ततः पङ्क्त्यां तु वीथिका ॥ ५० ॥

शिष्टपङ्क्तिद्वयेनैव कुर्यात् कमलसम्भव ।

संशोध्य भागसङ्घं तु द्वारेष्वथ सदध्ववत् ॥ ५१ ॥

द्वाराभ्यां मध्यतस्सप्त कोणदेशात्तु शोधयेत् ।

एकैकं साधयेत् कोणं तत्ॐशत्रितयेन तु ॥ ५२ ॥

कृत्वैवं पूरयेत् पश्चाद्रागेण विविधेन च ।

प्रशान्ताग्निसमानेन व्योम बाह्यं (ख्: बाह्यान्तरेण) रजेन तु ॥ ५३ ॥

ईशकोणात् (क्, ग्: -कोणं) समारभ्य सिताद्यैः परिपूरयेत् ।

तद्वदाप्योत्तरेन्द्रान्त (ख्: -दाप्युत्तरे-) कोणेषु (क्, ग्, घ्: काशासु) च रजः क्षिपेत् ॥ ५४ ॥

झषोदरनिभेनैव पीठबाह्यं तु पूरयेत् ।

द्वाराण्यरुणरक्तेन तयोर्मध्यं सितेन च ॥ ५५ ॥

शेषं तु दशपादाहे ? रञ्जयेच्छयामलेन च (ख्: -लेन वा) ।

इत्युक्तं वसुगर्भं ते सर्वकामप्रदं शृणु ॥ ५६ ॥

क्षेत्रं द्वादशधा कृत्वा तत्सूत्रेण (ख्: तत्सूत्रेणैव) च पौष्कर ।

सार्धमेकशतं चैव षडूनं जायते ततः ॥ ५७ ॥

मध्ये षोदशभिः कोष्ठैः पद्मं कुर्यात् सलक्षणम् ।

भागपङ्क्त्या तु वै पीठं तस्माद् द्वौ द्वौ तु दिग्गतौ ॥ ५८ ॥

भागौ संशोधितौ ह्येवं त्रीणि त्रीणि तदाऽश्रिषु ।

भ्रमणीं मर्दयेत् पङ्क्त्या शेषपङ्क्तिद्वयेन तु ॥ ५९ ॥

षड्गलोपगलेष्वत्र कोणात् कोणं द्विसप्तकम् ।

कृत्वैवं पूरयेत् प्राग्वदन्तरं व्योमपीठयोः ॥ ६० ॥

राजोपलनिभेनैव पीठं कोणात् प्रपूरयेत् ।

तत्कोणमध्यदेशानि हेमाभेन तु रञ्जयेत् ॥ ६१ ॥

शुक्लपक्षोपमेनाथ रञ्जयेद्वीथिका द्विज ।

द्वाराणि स्फटिकाभेन रक्तरागेण वाऽश्रयः ॥ ६२ ॥

सर्वकामप्रदं चैवं कृत्वाऽमित्रघ्नमुच्यते ।

क्षेत्रं त्रिदशधा कृत्वा भागानां जायते शतम् ॥ ६३ ॥

एकोनसप्तत्यधिकमम्बुजं चक्रमध्यतः (ख्: चाक्र-) ।

कोष्ठकैः पञ्चविंशद्भिः पङ्क्त्या पीठं तु तद्बहिः ॥ ६४ ॥

तत्र तन्मध्यतस्त्रीणि त्रीणि चैवं तथाऽश्रिषु ।

पदवी (क्, ग्: पदपीतम्) तद्बहिः पङ्क्त्यां द्वारादिद्वितयेन तु ॥ ६५ ॥

कण्ठं (ख्: कर्णम्) भागत्रयेणैव पञ्चभिश्चोपकर्णिकम् ।

द्वारोपगस्य (ख्: द्वारोभयस्य) मध्यात्तु अष्टौ शोभाद्वये (क्, ग्: शोभदये) भवेत् ॥ ६६ ॥

अथ षट्केन सट्केन कुर्यात् कोणचतुष्टयम् ।

कृत्वैवं व्यञ्जयेद्व्योम बाह्यं रक्तारुणेन तु ॥ ६७ ॥

पीठकोणानि सर्वाणि तेन चात्युज्ज्वलेन वा ।

चापपक्षसमानेन पैठीयं दिक्चतुष्टयम् ॥ ६८ ॥

राजोपलनिभेनैव पूरयेद्भ्रमणीं (क्, ग्: -भ्रमणम्) ततः ।

द्वाराणि रजताभेन तदन्तः पाण्डरं गुणम् ॥ ६९ ॥

व्योमपीठान्तरं यद्वत् तद्वत् कोणमिति स्मृतम् ।

उक्तमेतदमित्रघ्नमायुष्यमधुनोच्यते ॥ ७० ॥

कृत्वा द्विसप्तधा क्षेत्रं षण्णवत्यधिकं शतम् ।

उत्पद्यन्तेऽम्शकानां तु कजं षोडशकोष्ठके (ख्: -कोष्ठकैः) ॥ ७१ ॥

मध्यतस्तद्बहिः पङ्क्त्यां पद्माधारं प्रकल्पयेत् ।

तत्र द्वे द्वेऽम्शके दिक्षु त्रीणि त्रीणि तदाष्श्रिषु (क्, ग्: तदा शृणु) ॥ ७२ ॥

पङ्क्तिद्वयेन परितस्तद्बहिः पदवी भवेत् ।

भागपङ्क्तिद्वयेनाथ यच्छिष्टं तत् समापयेत् ॥ ७३ ॥

द्व्यंशेन द्वारकण्ठं (ख्: द्वारकर्णं स्याच्चतुर्भिरुपकर्णकम्) स्याच्चतुर्भिरुपकण्ठकम् ।

ततः कण्ठसमीपात्तु शोभार्थं त्रीणि शोधयेत् ॥ ७४ ॥

उपकण्ठोपगं चैकमेवं शोभाष्टकं भवेत् ।

मण्डलस्य चतुर्दिक्षु ततः कोणेषु शोधयेत् ॥ ७५ ॥

दशकं दशकं विप्र भागानामथ रञ्जयेत् ।

जातिरिङ्कुलिकामेन व्योमबाह्यात्तु पूरयेत् ॥ ७६ ॥

ततो मरतकामेन पीठकोणानि रञ्जयेत् ।

सर्वं रक्तारुणाभेन दिक्सङ्घं परिपूरयेत् ॥ ७७ ॥

हेमहेमाभवीथी वा द्वाराणि सुसितानि च ।

नृपोपलाभेनाश्रीणि शोभानि व्योमबाह्यवत् ॥ ७८ ॥

एतदायुष्यकं प्रोक्तं बलभद्रमतश्शृणु ।

क्षेत्रं त्रिपञ्चधा कृत्वा कोष्ठकानां शतद्वयम् ॥ ७९ ॥

स्यात् पञ्चविंशत्यधिकममित्रघ्नवदाचरेत् ।

पीठं च पङ्कजं भागैः पङ्क्त्या चैवोपपीठकम् ॥ ८० ॥

शिष्टैरुपगलं कुर्याच्छोभासङ्घं तु पूर्ववत् ।

एकैकादशभागानि कोणाच्छोध्यानि पौष्कर ॥ ८१ ॥

व्योमाद्यनवसानं तु पाण्डुरक्तेन पूरयेत् ।

पीठं यादृग्विधो राजा यन्त्रपीठे तथैव च ॥ ८२ ॥

दातव्यं विधिना येन तदव्यग्रोऽवधारय ।

ईशकोणात् (ख्: कोणाक्षता) सिताद्यैस्तु चतुर्भिः परिपूरयेत् ॥ ८३ ॥

रागैस्तु पीथकोणानि पश्चिमादि ततः पुनः ।

तेनैव दक्षिणाशान्तमुपपीठं तु कथ्यते ॥ ८४ ॥

याम्याशादिसिताद्यैस्तु यावत्प्रागवसानतः ।

भ्रमणीः पाण्डुरक्तेन ततो द्वारचतुष्टयम् ॥ ८५ ॥

जाम्बूनदसमानेन पश्चाच्छोभाष्टकं द्विज ।

क्रमान्मरतकामेन शिष्टे रक्तगुणेन तु ॥ ८६ ॥

स्यादिदं बलभद्रं तु पौष्टिकं चाधुनोच्यते ।

भङ्क्त्वा (क्, ख्, ग्: कृत्वा) षोडशधा क्षेत्रमंशकानां शतद्वयम् ॥ ८७ ॥

षट्पञ्चाशोत्तरं चैव भवेन्मध्येऽथ कल्पयेत् ।

षट्त्रिंशद्भिस्तु कह्लारं पीठं पङ्क्तिद्वयेन तु ॥ ८८ ॥

द्वौ द्वौ दिङ्मध्यगौ भागौ पञ्च पञ्च तदश्रिषु ।

लुप्त्वा तु चोपपीठार्थं भागांश्च परिशोधयेत् ॥ ८९ ॥

त्रीणि त्रीणि तु कोणेषु षट्कं षट्कं दिशासु च ।

मार्गं तु तद्बहिः पङ्क्त्यां द्वारादिद्वितयेन तु ॥ ९० ॥

गलोपगलशोभादिद्विचतुस्स्मृतयेककम् ? ।

शोभाविपर्ययेणैवमुपशोभां तु तत्समैः ॥ ९१ ॥

समीपे चोपशोभस्य षड्भिः कोणं तु मार्जयेत् ।

एवं शोभाष्टकं विप्र उपशोभाष्टकं तथा ॥ ९२ ॥

शोधयित्वा चतुर्दिक्षु रजसा पूरयेत् ततः ।

पूर्यमाकाशवृत्तस्य बाह्यं रक्तारुणेन तु ॥ ९३ ॥

पीठस्य सर्वकोणानि हेमाभेन तु पुरयेत् ।

पाण्डरारुणरागेण पूरयेद्गात्रकाणि च ॥ ९४ ॥

कोणान्यथोपपीठस्य तेनैव परिरञ्जयेत् ।

तद्गात्रकाणि शुक्लेन तद्बाह्यमसितेन तु ॥ ९५ ॥

द्वाराणि सुसितेनैव शोभाश्च व्योमबाह्यवत् ।

पीतेन चोपशोभानि कोणान्यथ विभूषयेत् ॥ ९६ ॥

ब्रह्मन् मरतकामेन श्यामलेनोज्ज्वलेन च ।

इत्युक्तं पौष्टिकं यागं वच्म्यारोग्यकसञ्ज्ञकम् (क्, ग्: वच्मि आरोग्यसञ्ज्ञकम्) ॥ ९७ ॥

प्राक् सप्तदशधा क्षेत्रं कृत्वांशानां शतत्रयम् ।

एकादशांशहीनं तु जायते वाऽथ (ख्: जायते चाथ) मध्यतः ॥ ९८ ॥

पञ्चविंशतिभिः पद्मं ततः पङ्क्तिद्वयेन तु ।

कुर्याद्वै पङ्कजाधारं तस्माद्दिक्षु विमर्दयेत् ॥ ९९ ॥

पद्मक्षेत्रसमीपात्तु पञ्चैकं तेषु बाह्यतः ।

भवन्ति शोभातुल्यानि कृत्वैवं गात्रकाणि तु ॥ १०० ॥

परितोऽष्टकमंशानां प्रतिकोणं तु मार्जयेत् ।

भागं पङ्क्तिद्वयं (ख्: द्वये जातं पञ्चारार्थम्) जातं सञ्चारार्थं तु शोधयेत् ॥ १०१ ॥

द्वयेन द्वारशोभादि ततः कुर्याद्द्विजोत्तम ।

त्रीण्यर्धं पञ्चभागानि द्वारात् कण्ठोपकण्ठयोः ॥ १०२ ॥

शोभोपशोभकोणेषु सैकैकं तु त्रिसप्तकम् ।

मार्जयित्वा तु रजसा प्रपूर्य विविधेन च ॥ १०३ ॥

आकाशपरिधेर्बाह्यं बन्धुजीवनिभेन तु ।

गोक्षीरपाण्डुरागेण पीठपादं चतुष्टयम् ॥ १०४ ॥

गात्रकाण्यथ सर्वाणि राजाश्मसदृशेन तु ।

चीनपिष्टसमानेन वीथिकां परिरञ्जयेत् ॥ १०५ ॥

द्वारादीन् हेमवर्णेन श्यामेनान्तस्सुसंस्थितान् ।

सितेन चोपशोभानि शेषं रक्तारुणेन तु ॥ १०६ ॥

एवमारोग्यकं प्रोक्तं विवेकमवधारय ।

कृत्वाऽष्टदशधा क्षेत्रमंशकानां शतत्रयम् ॥ १०७ ॥

जायते वै चतुर्विंशत्यधिकं कमलोद्भव ।

मध्ये षोडशभिः पद्मं पीठं पङ्क्तित्रयेण तु ॥ १०८ ॥

द्विचतुष्कं तु भागानां तत्र वै गात्रकान् प्रति ।

द्वौ पद्मक्षेत्रनिकटात् पङ्क्तौ दिङ्मध्यतत्स्ततः ॥ १०९ ॥

चत्वारि मध्यपङ्क्तौ द्वौ बाह्यपङ्क्तौ यथान्तरम् ।

कृत्वैवं गात्रकगणं ताभ्यां मध्यान्तरे ततः ॥ ११० ॥

त्रयोदशांशकेनैव पादं कुर्याद्विचक्षणः ।

सप्तकं बाह्यपङ्क्तौ तु मध्यपङ्क्तौ तु चांशकम् (ख्: चाष्टकम्) ॥ १११ ॥

एकीकृत्वा ततो भागैर्बिम्बं कुर्यात्तु पञ्चभिः ।

ईषत्तद्गात्रकाकारं यथा पङ्क्तिद्वयात्ततः ॥ ११२ ॥

कुर्यात् सञ्चारमार्गं तु शिष्टं पङ्क्तिद्वयात्तु वै ।

दशकं दशकं ब्रह्मन् प्रतिकोणं तु मार्जयेत् ॥ ११३ ॥

शेषाच्छोभोपशोभानि भागैर्द्वाराणि कारयेत् ।

प्रपूर्य कर्णिकाश्चातो यथा कृत्स्नैश्च तच्छृणु ॥ ११४ ॥

दाडिमीपुष्पतुल्येन पीठदेशादनन्तरम् ।

गात्रकाणि सितेनैव लिम्पकान्यसितेन तु ॥ ११५ ॥

पद्मरागोपमेनैव कोणं भागाष्टजं तु ? यत् ।

राजोपलनिभेनैव पीठाद्बाह्यं प्रपूरयेत् ॥ ११६ ॥

सितादिना चतुष्केण द्वाराद्यं यच्चतुष्टयम् ।

उक्तमेतद्विवेकाख्यं वागीशमधुनोच्यते ॥ ११७ ॥

भागैरेकोनविंशद्भिः क्षेत्रं कृत्वा तु जायते ।

शतत्रये त्वेशकानामेकषष्ट्यधिकं द्विज ॥ ११८ ॥

कमलं पञ्चविंशद्भिः पीठं पङ्क्तित्रयेण तु ।

प्राच्यारभ्योत्तराशान्तं तस्माद्वै सप्तकं क्रमात् ॥ ११९ ॥

एकांशमाद्यपङ्क्तौ तु तथा तत्पञ्च मध्यतः ।

एकांशेन तृतीयेन संयुक्तं चाथ साधयेत् ॥ १२० ॥

ततोऽश्रिनिचयं सर्वं शेषेणांशगणेन तु ।

पद्मक्षेत्रोपगात् कोणात् पूर्वपङ्क्तौ तु पञ्चकम् ॥ १२१ ॥

मर्दयित्वाऽथ भागानां द्विषट्कं द्वितयात्तु वै ।

द्वितयेन भवेद्वीथी (क्, ग्: भवेद्वायु ?) द्वारादिद्वितयेन तु ॥ १२२ ॥

ग्रीवांशं तत्र येनैव पञ्चभिश्चोपकण्ठकम् ।

दशांशेन (ख्: दशकेन तु) तु कोणानि शेषैश्शोभादयस्तथा ॥ १२३ ॥

ततो रक्तोज्ज्वलेनैव बाह्यं पूर्यं खमण्डलात् ।

अन्तराण्यथ पादानां हेमाभेन प्रपूरयेत् ॥ १२४ ॥

सर्वं मरतकामेन प्रागाद्यं दिक्चतुष्टयम् ।

प्रभान्ताभिज्वलेनैव ? पादशेषं प्रपूरयेत् ॥ १२५ ॥

द्विरेफरूपरागेण गममार्गं तु रञ्जयेत् ।

सितरक्तारुणेनैव हेमहिङ्गुलिकं क्रमात् ॥ १२६ ॥

चतुष्टयं चतुर्द्वारात् (ख्: च द्वाराद्यम्) पूरणीयं तु पौष्कर ।

इदमुक्तं च वागीशं मानसं कथयामि ते ॥ १२७ ॥

क्षेत्रं द्वादशधा (द्विगुणितदशधा इत्यर्थः) कृत्वा भवेच्छतचतुष्टयम् ।

भागं तत्रैव यन्मध्ये षट्त्रिंशद्भिः कजं लिखेत् ॥ १२८ ॥

बाह्यपङ्क्तित्रयेणाथ तदाधारं तु लोपयेत् (ख्: लेपयेत्) ।

द्वौ पद्मक्षेत्रनिकटाद् द्वौ बाह्यं मध्यतश्चतुः ॥ १२९ ॥

दिङ्मध्याद्गात्रकाणां तु लोपयेच्चरणान्वितः ।

भागाष्टादशकेनैव सांशेनात्रावधारय ॥ १३० ॥

गात्रकाभ्यां समीपं तु त्रीण्येकं त्रितयं पुनः ? ।

मीलयेद्बहिरारभ्य सांशषट्कद्वयं तथा ॥ १३१ ॥

बाह्यमध्यस्थपङ्क्तिभ्यां मीलयेदंशकाच्च षट् ।

मार्जयेत् पूर्ववद्वीथीं बाह्यपङ्क्तिद्वयेन तु ॥ १३२ ॥

शेषं स्यात् तत्प्रमाणेन तत्र संवेशनं तु षट् ।

कण्ठोपकण्ठयोर्ब्रह्मन् षट्कषट्कं तथा शृणु ॥ १३३ ॥

शिष्टे शोभाद्वयं कुर्यात् तदेकं चोपशोभनम् ।

मध्यतो द्वारकोणाभ्यां रजसा पूरयेत्ततः ॥ १३४ ॥

पीठादाद्यं तु भूभागं (ख्: भूभागात्) चीनपिष्टनिभेन च ।

गात्राणि च सुपीतेन तासामभ्यन्तरं (ख्, ग्: - ताभ्या) तु यत् ॥ १३५ ॥

द्वादशांशैकसम्भूतं (ख्: दादशैकांश) वैडूर्यसदृशेन तु ।

तदन्तरं षडंशोत्थं पूरयेत् सुसितेन च ॥ १३६ ॥

रक्तारुणेन भ्रमणीं शुक्लेन द्वारसन्ततिम् ।

द्वारोपगानि शोभानि रञ्जयेद्व्योमबाह्यवत् ॥ १३७ ॥

हेमाभेनोपशोभानि शोभान्यन्यानि पौष्कर ।

झषोदरसमानेन शेषं स्यात् पूर्वशोभवत् ॥ १३८ ॥

इत्युक्तं मानसं यागं जयाख्यमपरं शृणु ।

एकविंशतिभिर्भागैः क्षेत्रं कृत्वा तु जायते ॥ १३९ ॥

सार्धं शतं चतुर्णां तु भागानां नवभिर्विना ।

पङ्कजं पञ्चविंशद्भिः पङ्क्त्या पीठं तु तद्बहिः ॥ १४० ॥

चतुर्दिक्षु ततो ब्रह्मंस्त्रीणि त्रीणि तु लोपयेत् ।

भागानि गात्रकाणां तु तथैव हि तदश्रिषु ॥ १४१ ॥

तद्बहिश्चोपपीठं तु कुर्यात् पङ्क्तित्रयेण तु ।

तस्मात् सप्तदशांशानि शोध्यानि प्रतिगात्रकान् ॥ १४२ ॥

तृतीयं मध्यपङ्क्तौ तु सप्तकं सप्तकं पुनः ।

आद्यन्तपङ्क्तिद्वितयाच्चरणान्यधिकल्पयेत् ॥ १४३ ॥

एकैकं मर्दयेत् कोणं (क्, ग्: कोणान्) ब्रह्मन् भागास्त्रयोदश ।

कृते पादगणे कुर्याद्वीथिकां द्वितयेन तु ॥ १४४ ॥

द्वितीयेनाथ विंशादीन् (क्, ग्: विंशाषट्) षट्कं षट्कं तदश्रिषु ।

द्वारं भागाष्टकेनैव शेषैश्शोभादय्ॐशकैः ॥ १४५ ॥

कृत्वैवं रञ्जयेत् पश्चादथ तच्छृणु पौष्कर ।

स्ववृत्तादवसानं (क्, ग्: -त्ताचसपानम्) यत् तत् कुर्यात् पाण्डरोज्ज्वलम् ॥ १४६ ॥

प्राक्पीठपादसङ्घं तु गोक्षीरधवलोपमम् ।

तस्मान्मरतकाकारं दिङ्मध्यस्थं चतुष्टयम् ॥ १४७ ॥

गात्रकाण्युपपीठस्य तत्समाभेन (ख्: तत्समाने प्र) पूरयेत् ।

भिन्नसत्पद्मरागेण रूपेण चरणात् ततः ॥ १४८ ॥

बाह्यं वैडूर्यवत् पीठात् तद्बाह्यात् कोणसन्ततिम् ।

रुक्माभेन तु सम्पूर्य ततो रक्तारुणेन तु ॥ १४९ ॥

प्रपूर्य चोपशोभानि (क्, ग्: वर्णशोभानि) तन्मध्यानि सितेन तु ।

भग्नगोरोचनाभेन द्वाराणि परिरञ्जयेत् ॥ १५० ॥

इदमुक्तं जयं नाम साम्प्रतं स्वस्तिकं शृणु ।

द्विरेकादशधा क्षेत्रं कृत्वा सञ्जायते द्विज ॥ १५१ ॥

चतुराशीतिभिर्भागैरधिकं तु चतुश्शतम् ।

तत्र मूर्त्यासनं (ख्: मुख्यासनम्) मध्ये षट्त्रिंशद्भिस्तु कोष्ठकैः ॥ १५२ ॥

भागपङ्क्तिचतुष्केण तदाधारं प्रकल्पयेत् ।

ततो गात्रकसिद्ध्यर्थं मध्यतो दिक्षु लोपयेत् ॥ १५३ ॥

चतुरभ्यधिकान् विंशदंशकान् कमलोद्भव ।

पद्मक्षेत्रसमीपात्तु पङ्क्त्या भागं चतुष्टयम् ॥ १५४ ॥

ततो द्वितीयपङ्क्तौ तु द्वितीयं (ख्: द्वीतीयाम्) परिशोधयेत् ।

एवमंशकबिम्बं च कृत्वा द्वारोपमं भवेत् ॥ १५५ ॥

तत्र तृतीयपङ्क्तौ (ख्: ततस्तृतीय-) तु लोपयेदंशकद्वयम् ।

चतुष्टयं तु तद्बाह्याल्लोपयेत् पुर्वबिम्बवत् ॥ १५६ ॥

द्वावेवैतादृशं कुर्याच्छिष्टेनांशगणेन तु ।

तिर्यग्गतौ (ख्: तुर्यं गतौ) गात्रभाजौ द्वारबन्धाकृतिं द्विज ॥ १५७ ॥

ततः पादचतुष्कं तु यथा कुर्यात् तदुच्यते ।

एकैकं षोडशांशेन चरणं गात्रकाकृतिम् ॥ १५८ ॥

किन्तु तद्बिम्बमेकैकं चतुर्भागान्वितं भवेत् ।

द्वौ बिम्बौ द्वारसदृशौ पीठात् प्राग्दिशि संस्थितौ ॥ १५९ ॥

एवमीशानदिक् प्रोक्तं संस्पर्शं तं तु लोपयेत् ।

द्वितीयं हुतभुक्कोणादारभ्य परिमार्जयेत् ॥ १६० ॥

तत्तु पश्चिमदिक्कुर्याद्द्वौ बिम्बौ पादसंश्रिते ? ।

समन्वयात्तु (ख्: समं कुर्यात्तु) सामीरकोणयोरादितो द्विज ॥ १६१ ॥

द्वे द्वे बिम्बे ह्युदग्याम्ये कुर्यात् त्यक्त्वा परं पदम् ।

ईशानात्त्वग्निवायव्यकोणेषु कमलोद्भव ॥ १६२ ॥

सम्मुखं (ख्: समं खम्) गात्रकाभ्यां तु द्वितीयं बिम्बकद्वयम् ।

भवत्यनेन विधिना शोधितेनाब्जसम्भव ॥ १६३ ॥

स्वस्तिकाष्टकसंयुक्तं कृत्वैवं कमलासन ।

बाह्ये सञ्चारमार्गं तु बाह्यपङ्क्तिद्वयेन च ॥ १६४ ॥

शेषं पङ्क्तिद्वयेनैव यथा कुर्यात् तदुच्यते ।

कण्ठोपकण्ठसंयुक्तं द्वारं षड्भागनिर्मितम् ॥ १६५ ॥

चतुर्भागयुतं कुर्याच्छोभं (ख्: -च्छोभां द्वार) द्वारसमीपकम् ।

शोभोपगमुपद्वारम् (क्: -मुपचारम्) भागषट्केन (ख्: भागं षट्कोण) पूर्ववत् ॥ १६६ ॥

उपद्वारसमीपे तु भूयश्शोभं तथाविधम् ।

कोणं कुर्यात् षडंशेन लुप्त्वैवं परिपूरयेत् ॥ १६७ ॥

पाण्डुरक्तेन रजसा व्योमाख्यपरिधेः परम् ।

सम्मुखे मध्यसूत्राणां द्वे बिम्बे गात्रकाश्रिते ॥ १६८ ॥

रम्ये मरतकामेन तद्वद्रक्तारुणेन तु ।

तिर्यग्गते तु तद्बिम्बे सर्वगात्रेष्वयं क्रमः (ख्: क्रमात्) ॥ १६९ ॥

चतुर्बिम्बान्वितानां तु चरणानामथ क्षिपेत् ।

तुल्यं चतुर्विधाकारं पाद्भेदेन यथास्थितम् ॥ १७० ॥

ईशकोणगते पादे प्राग्बिम्बे पाण्डुरारुणम् ।

सितं याम्येऽथ राजाश्मसदृशं चैव पश्चिमे ॥ १७१ ॥

हेमाभं चोत्तरे बिम्बे त्वयाग्नेयपदे शृणु ।

पुर्वस्यामरुणं तादृक् पीतं कृष्णं सितं क्रमात् ॥ १७२ ॥

याम्याप्यसौम्यदेशेषु रक्षापादेऽथ वक्ष्यते ।

प्रागादौ चोत्तरान्तं च कृष्णपीतारुणैस्सितैः ॥ १७३ ॥

तद्बिम्बेन यमापूर्यं ? वच्मि पादेऽथ मारुते ।

ऐन्द्रात् कौबेरपर्यन्तं शुक्लकृष्णारुणा परैः ॥ १७४ ॥

रागैर्बिम्बगणं सर्वमेवं पीठं प्रपूर्य च ।

वीथिका षट्पदाभेन द्वारं शुक्लेन पूरयेत् ॥ १७५ ॥

शोभा रक्तारुणेनैव पीतेन तदनन्तरम् ।

कोणोपद्वारमध्यस्थं सोभं श्यामेन रञ्जयेत् ॥ १७६ ॥

निर्धूमाग्निसमानेन कोणं रागेण (क्: रागेषु) पूरयेत् ।

स्वस्तिकाख्यमिदं प्रोक्तमनन्तं कथयामि ते ॥ १७७ ॥

त्रयोविंशतिभिर्भागैः क्षेत्रं कृत्वा भवेद्द्विज ।

शतानि पञ्चभागानां विंशद्भिस्तु नवाधिकैः ॥ १७८ ॥

संयुक्ता चांशकैर्मध्ये पञ्चविंशतिभिः कजम् ।

पीठं पङ्क्तित्रयेणैव पङ्क्त्यैका (क्, ग्: पक्वैकावोप) चोपपीठिका ॥ १७९ ॥

सप्तकं चैव भागानां संशोध्यं प्रतिगात्रकान् ।

दिक्षु स्यात् पूर्वपङ्क्तौ तु भागैकं (ख्: भागैकः) पञ्च मध्यतः ॥ १८० ॥

तद्रूपपङ्क्तावेकांशं ततस्सप्तदशांशकैः ।

एकैकं सधयेत् पादमूपपीठं तथोच्यते ॥ १८१ ॥

पञ्चकं पञ्चकं दिक्षु कोष्ठकानां तु मार्जयेत् ।

विदिक्षु परिसंशोध्य सप्तकं सप्तकं ततः ॥ १८२ ॥

पङ्क्तिद्वयेन भ्रमणीं द्वारादींस्त्रितयेन तु ।

तत्र ग्रीवमथ त्रीणि उपकण्ठात्तु पञ्चकम् ॥ १८३ ॥

आधारमुपकण्ठस्य ससप्तांशेन तद्बहिः ।

शोभं द्वारोपगं कुर्यान्नवभिः कण्ठगैर्द्विज ॥ १८४ ॥

तत्राधारोपगं भागमुपकण्ठोपगास्त्रयः (क्, ग्: -स्त्रियः) ।

पञ्चांशान्युत्तरात् (क्, ग्: पञ्चांशात्युत्तरात्) पङ्क्तौ ग्रीवादेशात्तु मर्दयेत् ॥ १८५ ॥

सप्तविंशत्यथांशानि कोणदेशाद्विशोधयेत् ।

कृत्वैवं रागजालेन पूरणीयं समन्ततः ॥ १८६ ॥

पद्मरागारुणेनैव क्षेत्रं पीठान्तरं स्थितम् ।

जातरूपोज्ज्वलेनाथ पीठपादचतुष्टयम् ॥ १८७ ॥

तुषारसदृशेनैव पूरयेद्गात्रकाण्यतः ।

गात्रकाण्युपपीठस्य राजाश्मसदृशेन तु ॥ १८८ ॥

प्रफुल्लकिंशुकामेन चरणान्यस्य रञ्जयेत् ।

श्वेतेन गममार्गं तु द्वाराणि व्योमबाह्यवत् ॥ १८९ ॥

शरदाकाशसङ्काशमुपशोभोपगं तु तत् ।

पाण्डरारुणरागेण कोणजालं विभूषयेत् ॥ १९० ॥

अनन्तसञ्ज्ञमित्युक्तं नित्याख्यमवधारय ।

कृत्वा द्वादशधा क्षेत्रं द्विधा कृत्वा तु तत्पुनः ॥ १९१ ॥

शतानि पञ्चभागानां षट्सप्तत्यधिकानि तु ।

भवन्ति कमलं कुर्यान्मध्ये षट्त्रिंशकांशकैः ॥ १९२ ॥

पीठं पङ्क्तिचतुष्केण तस्य द्वे द्वे तु मध्यतः ।

दिक्षु चाद्यन्तपङ्क्तिभ्यां तद्वन्मध्याच्चतुश्चतुः ॥ १९३ ॥

पङ्क्तिद्वयात्तु संशोध्यमेवं स्याद्गात्रकं द्विज ।

द्वादशांशकसंयुक्तं ततः पादं तु साधयेत् ॥ १९४ ॥

अष्टाविंशतिभिर्भागैस्सुतनुं सुमनोरमम् ।

पद्मक्षेत्रोपगात् कोणात् पूर्वपङ्क्तौ तु पञ्चकम् ॥ १९५॥

द्विषट्कं मध्यपङ्क्तिभ्यामेकीकृत्य पृथक् ततः ।

संशोध्यैकादशांशानि बाह्यात् पङ्क्तौ क्रमेण वै ॥ १९६ ॥

सम्पाद्य चरणान्येवं वीथीं पङ्क्तिद्वयेन तु ।

तृतीयेनावशिष्टं यत् कार्यं तच्छृणु पौष्कर ॥ १९७ ॥

द्वे चतुष्षट्क्रमेणैव द्वारं (ख्: द्वारात्) कण्ठादितो भजेत् ।

एकांशं त्रीणि पञ्चातो बहिरारभ्य मार्जयेत् ॥ १९८ ॥

शोभस्स्याद् द्वारनिकटे त्वेवं रम्यं ततोऽब्जज ।

चतुर्भागान्वितेनैव कुर्याच्छोभोपशोभके ॥ १९९ ॥

ज्येष्ठशोभासमीपात्तु बाह्यं पङ्क्तिद्वयं तु वै ।

ततस्सप्तदशांशानि प्रतिकोणं तु लोपयेत् ॥ २०० ॥

रजसा पूरयेत् पश्चाद्यथा तच्छृणु पौष्कर ।

तच्छोणितारुणं दद्याद्व्योमबाह्ये रजोत्तमे (ख्: रजोत्तमम्) ॥ २०१ ॥

जात्या हिङ्कुलिमाभेन गात्रकाणि विभूषयेत् ।

सितासितेन पीतेन त्वन्तराद्यं (त्वन्तराद्यावदन्तिमम् इति स्यात्) पदन्तिमम् ॥ २०२ ॥

भागात् प्रपूर्य पादानां वीथी रत्नोज्ज्वलेन तु ।

द्वारान्नृपोपलाभेन शोभां पीतेन पूरयेत् ॥ २०३ ॥

तत्पार्श्वोत्थमुपशोभं कुर्यान्मरतकप्रभम् ।

कोणोपगं तु यच्छोभं विद्धि तत् पाण्डरोज्ज्वलम् (क्, ग्: पाण्युरोज्वलम्) ॥ २०४ ॥

कोणं सुधासमाभेन रजसा राजते (क्, ग्: रञ्जते) यथा ।

इत्युक्तं नित्यसञ्ज्ञं तु भूतावासमतश्शृणु ॥ २०५ ॥

पञ्चविंशतिभिर्घागैः क्षेत्रं कृत्वा तु जायते ।

षट्शतान्यंशकानां तु पादयुक्तानि मध्यतः ॥ २०६ ॥

एकोनेन शतार्धेन विलिख्य कमलं शुभम् ।

पीठं पङ्क्तिचतुष्केण पादगात्रकभूषितम् ॥ २०७ ॥

चतुर्विंशतिभिर्भागैर्बिम्बैः पञ्चभिरन्वितम् ।

विचित्रगात्रकं कुर्यात् तत्र भागानि लोपयेत् ॥ २०८ ॥

चतुर्थपूर्वपङ्क्तिभ्यामेकैकांशं दिगन्तरे ।

त्रीणि त्रीणि तु भागानि मध्ये पङ्क्तिद्वयाद् (ख्: -द्वयम्) द्विज ॥ २०९ ॥

एवमष्टांशजं बिम्बं प्रथमं गात्रकस्य तु ।

चतुरंशकयुक्तानि कुर्यात् (ख्: कुर्यादुपगतानि) तिर्यग्गतानि तु ॥ २१० ॥

चत्वारि यस्य बिम्बानि शोभाकाराणि वै (क्, ग्: सप्तमः) ततः ।

त्रीणि त्रीण्याद्यपङ्क्तौ तु पद्मक्षेत्रस्य बाह्यतः ॥ २११ ॥

द्वितीयपङ्क्तावेकैकमेवं बिम्बद्वयं भवेत् ।

तत्र तृतीयपङ्क्तौ तु एकैकांशं तु लोपयेत् ॥ २१२ ॥

त्रीणि त्रीणि चतुर्थायां मार्जनाद्गात्रकं भवेत् ।

द्वादशेनांशकानां तु पादं पादमतः परम् ॥ २१३ ॥

तत्रैकांशं ततः पञ्च सप्तकं सप्तकं पुनः ।

आरभ्य पूर्वपङ्क्तौ तु मार्जयेद्यावदन्तिमम् ॥ २१४ ॥

सञ्चारपदवीं कुर्याद्भागं पङ्क्तिद्वयेन तु ।

त्रितयं चावशिष्टं (क्, ग्: चापि शिष्टम्) यत् तत्र पञ्चदशांशजम् ॥ २१५ ॥

द्वारं कुर्यात्तु वै पूर्वं त्रीणि ग्रीवावधौ मृजेत् ।

उपकण्ठात्तु वै पञ्च द्वाराधारं तु सप्तकम् ॥ २१६ ॥

तत्समीपे ततः कुर्याच्छोभास्थानं तु मार्जयेत् ।

पञ्च त्रीणि तथैकांशं कण्ठदेशादितः क्रमात् ॥ २१७ ॥

एवमेवोपशोभं तु कुर्यात् तद्विपरीतवत् ।

ततः पञ्चदशांशानि शोध्यान्यश्रिस्थितानि च ॥ २१८ ॥

लुप्त्वैवं रञ्जयेद्रागै रमणीयैरथेदृशैः ।

क्षेत्रपीठान्तरस्थं तु कुर्याद्वै पाण्डरोज्ज्वलम् ॥ २१९ ॥

गात्रकाणां सितं कुर्यान्मध्यस्थां बिम्बसन्ततिम् ।

पद्मक्षेत्रसमीपस्थे तद्बिम्बे नृपशैलवत् ॥ २२० ॥

रक्तोज्ज्वलेन रागेण बाह्यबिम्बद्वयं तु तत् ।

हेमाभेनैव पादं (ख्: तत्पादम्) तु वीथिकां रञ्जयेत् ततः ॥ २२१ ॥

सर्वं मरतकाभेन द्वाराणि व्योमबाह्यवत् ।

पादवज्जोपसङ्काशं कोणं गात्रकमध्यवत् ॥ २२२ ॥

भिन्नाञ्जनसमप्रख्यमुपशोभगणं च यत् ।

भूतावासमिदं प्रोक्तममोघमधुनोच्यते ॥ २२३ ॥

प्राक् त्रयोदशधा (द्विधा त्रयोदशधा षड्विंशतिधेत्यर्थः) क्षेत्रं कृत्वा तद्विभजेद्द्विधा ।

षट्शतान्यंशकानां तु षट्सप्तत्यधिकानि तु ॥ २२४ ॥

उत्पद्यन्ते ततो मध्याच्चतुष्षष्ट्यंशकैः कजम् ।

पीठपङ्क्तिचतुष्केण चित्रगात्राङ्ध्रिभूषितम् ॥ २२५ ॥

अष्टाविंशतिभिर्भागैराद्यं मध्यं तु गात्रकम् ।

तत्राद्यन्तस्थपङ्क्तिभ्यां द्वौ द्वौ दिङ्मध्यत्ॐशकम् ॥ २२६ ॥

मध्यपङ्क्तिद्वयात्तद्वद् (ख्: द्वयाच्चैतद्) द्विद्विकं द्विद्विकं पुनः ।

एवं द्वादशभागोऽयं मध्ये बिम्बं भवेच्छुभम् ॥ २२७ ॥

तस्य चोभयपार्श्वात्तु पद्मक्षेत्रसमीपतः ।

द्वौ द्वौ भागौ तु संशोध्यौ मध्यपङ्क्तिद्वयाच्च तु ॥ २२८ ॥

द्वौ भागौ बाह्यपङ्क्तौ तु एकीकृत्य तु पौष्कर ।

एकैकमष्टभागे तु एवं बिम्बद्वयं भवेत् ॥ २२९ ॥

विंशत्यंशकजं पश्चात् पादं कुर्याद् द्विबिम्बकम् ।

पद्मक्षेत्रस्य बाह्यात्तु मार्जयेदंशकानि षट् ॥ २३० ॥

पादबिम्बं भवत्येकं तद्बहिस्स्थावरं (ख्, ग्: -हिष्टावरम्) भवेत् ।

चतुर्दशांशकोद्भूतं वीथीं पङ्क्तिद्वयेन तु ॥ २३१ ॥

कण्ठादीनि ततो बाह्ये कुर्यात् पङ्क्तित्रयेण वै ।

द्वे चतुष्षट् तथांशानि क्रमाद् द्वारं गलादितः ॥ २३२ ॥

कुर्याद्द्वारसमीपेऽथ प्राग्वच्छोभं नवांशकम् ।

उपशोभं तथा कुर्याच्छोभस्य निकटे द्विज ॥ २३३ ॥

तत्ॐशकचतुष्केण सूक्ष्मशोभं प्रकल्पयेत् ।

समीपे ह्युपशोभस्य द्वन्द्वं पङ्क्तिद्वयात्तु वै ॥ २३४ ॥

ततस्त्रयोदशांशेन कोणं कुर्यात्तु पौष्कर ।

आदिमध्यात् षडंशानि बाह्यपङ्क्तौ तु सप्तकम् ॥ २३५ ॥

एकीकृत्य स्वरजसा प्रपूर्य विविधेन तत् ।

कमले भूमिभागे तु प्रदद्यात् पाण्डरोज्ज्वलम् ॥ २३६ ॥

मध्यबिम्बे तु गात्राणां हेमाभं तु रजः क्षिपेत् ।

शेषं गात्रकभागानि नीलनीरजपत्रवत् ॥ २३७ ॥

चरणान्तरसंस्थानि बिम्बानि सुसितेन च ।

रक्तोज्ज्वलेन तद्बाह्यं परितः परिपूरयेत् ॥ २३८ ॥

वीथीं मरतकाभेन द्वारं शुक्लेन पूरयेत् ।

शोभं रक्तोज्ज्वलेनैव हेमाभेनोपशोभकम् ॥ २३९ ॥

सम्पूर्य सूक्ष्मशोभं तु वैडूर्यसदृशेन तु ।

पाण्डरोज्ज्वलरागेण कोणं यत्तदुपस्थितम् ॥ २४० ॥

इदमुक्तममोघं ते सुप्रतिष्ठमतश्शृणु ।

सप्तविंशतिभिर्भागैः क्षेत्रं कृत्वा तु जायते ॥ २४१ ॥

शतसप्तकमंशानां संयुक्तं चैव (क्, ग्, घ्: नैव पौष्कर) पौष्कर ।

एकोनत्रिंशदंशैस्तु मध्ये पद्मं प्रकल्पयेत् ॥ २४२ ॥

एकाशीत्यंशकैः पीठं पङ्क्तिद्विद्वितयेन तु ।

द्वात्रिंशदंशकांस्तत्र गात्रकान् परिमार्जयेत् ॥ २४३ ॥

तत्राद्यन्तस्थपङ्क्तिभ्यां त्रीणि त्रीणि दिगन्तरात् ।

तथा च मध्यपङ्क्तिभ्यां भागं भागं तु लोपयेत् ॥ २४४ ॥

बिम्बं स्याद्गात्रकस्यैवमाद्यं चाष्टपदान्वितम् ।

भागे द्वादशकेनाथ द्वे बिम्बे तदुपस्थिते ॥ २४५ ॥

तदर्थमन्तरादिभ्यां द्वौ द्वौ पङ्क्तिद्वयं सृजेत् ।

तत्रैव मध्यपङ्क्तिभ्यामष्टक्रं लोप्य मीलयेत् ॥ २४६ ॥

कृत्वैवं गात्रकं (क्, ग्: भागकम्) कुर्यात् पादं विंशतिभिः पदैः ।

बिम्बं पादे भवत्याद्यं यथा तदवधारय ॥ २४७ ॥

कोणावधौ कजक्षेत्रात् समारभ्य तु लोपयेत् ।

त्रितयं त्रितयं ब्रह्मन् क्रमात् पङ्क्तित्रयात्तु वै ॥ २४८ ॥

पादबिम्बं भवेदाद्यं नवांशकविनिर्मितम् ।

द्वितीयबिम्बसिद्ध्यर्थं कोणान्येकादशानि (ख्: कोष्ठान्येका) तु ॥ २४९ ॥

बाह्यपङ्क्तिद्वयं शोध्य द्वितीयं नवकं क्रमात् ।

पङ्क्तिद्वयेन भ्रमणीं शेषं पङ्क्तित्रयेण तु ॥ २५० ॥

कण्ठादित्रितयं चारात् पञ्चकं सप्तकं पुनः ।

द्वारस्य निकटे प्राग्वच्छोभं कुर्यान्नवांशकम् ॥ २५१ ॥

समीपे त्वथ शोभस्य उपद्वारं प्रकल्पयेत् ।

द्वे चतुष्षट् च भागांस्तु तस्मात् कण्ठादितो मृजेत् ॥ २५२ ॥

पञ्चांशकं ततः कोणात् पङ्क्तौ पङ्क्तौ तु मार्जयेत् ।

कृत्वैवं रञ्जयेत् पश्चाद् रागैरब्जसमुद्भव ॥ २५३ ॥

पद्मपुष्करिणीमध्ये निक्षिपेत् पाण्डरोज्ज्वलम् ।

मध्यबिम्बानि गात्राणां रजसा सुसितेन तु ॥ २५४ ॥

रक्तोज्ज्वलेन (क्: रक्तोज्ज्वलानि) शेषाणि तद्बिम्बान्यथ रञ्जयेत् ।

ततो मरतकाभेन बिम्बं पादान्तरस्थितम् ॥ २५५ ॥

तपनीयोज्ज्वलाभेन तद्बाह्यं परिपूरयेत् ।

शरद्गगनसङ्काशं सदृशेनाथ वीथिकाम् ॥ २५६ ॥

द्वारं कुन्देन्दुतुल्येन शोभां चम्पकपुष्पवत् (ख्: -पुष्पकैः) ।

सुसम्पूर्यमुपद्वारं चामीकरनिभेन तु ॥ २५७ ॥

कोणं झषोदराभेन शुक्लपक्षोपमेन च ।

सुप्रतिष्ठमिदं प्रोक्तं बुद्ध्याधारमथोच्यते ॥ २५८ ॥

विभज्य सप्तधा क्षेत्रं तं चतुर्थं विभज्य च ।

शतानि सप्त जायन्ते भागानामधिकेन तु ॥ २५९ ॥

चतुराशीतिभिर्भागैर्मध्यपद्मं (क्: -मध्ये पदम्) शतेन तु ।

बहिः पङ्क्तिचतुष्केण पीठं कुर्यात् सुलक्षणम् ॥ २६० ॥

त (ख्: तदे * * * कम्; ग्: तद्येकम्) * * * * कं गात्रकं स्यादष्टाविंशतिभिः पदैः ।

बिम्बत्रयान्वितं तस्य (ख्: तस्याम्) मध्यतो दिक्षु लोपयेत् ॥ २६१ ॥

द्वौ द्वावाद्यन्तपङ्क्तिस्थौ मध्यस्थाभ्यां चतुश्चतुः ।

मध्यबिम्बं द्विषट्कोणभागानामेवमुद्धरेत् ॥ २६२ ॥

तस्य पार्श्वद्वये कुर्याद्बिम्बेऽष्टांशकसंयुतम् ।

ताभ्यामाद्यन्तपङ्क्तिभ्यां त्रीणि त्रीणि वोशोधयेत् ॥ २६३ ॥

एकैकमन्तरस्थाभ्यां दत्तं पादं तु तत्समैः ।

शोभा द्वे बिम्बवत् कुर्याद्यथा तदवधारय ॥ २६४ ॥

पद्मक्षेत्राश्रिनिकटादारभ्य परिमार्जयेत् ।

त्रीणि त्रीणि तु भागानि प्रतिपङ्क्तित्रयं (क्, ग्: त्रयाद्) द्विज ॥ २६५ ॥

एकीकृत्य नवांशं स्यादेकं प्राक् पदबिम्बकम् (ख्: पादबिम्बकम्) ।

एकोनविंशत्यंशानि तद्बाह्यात् परिमार्जयेत् ॥ २६६ ॥

आद्यपङ्क्तौ विना ब्रह्मन् शेषात् पङ्क्तित्रयात्तु वै ।

द्वितीयपादबिम्बार्थं तद्वीथ्यर्थमतः (तद्द्वितीयमतः) परम् ॥ २६७ ॥

पङ्क्तिद्वयं मार्जनीयं शेषं पङ्क्तित्रयेण तु ।

द्वे चतुष्षट् च भागानि दिक्प्रदेशात् क्रमेण तु ॥ २६८ ॥

शोभोपशोभौ द्वौ कुर्यात् पूर्ववन्नवभागजम् ।

बिम्बपञ्च ? ततः कोणं सप्तविंशपदोत्थितम् ॥ २६९ ॥

कुर्याद्यथा तद्गमतौ (सर्वत्र तद्गमतौ इत्येवास्ति) ममाप्यग्रेऽवधारय ।

समीपेऽभ्युपशोभाभ्यां द्वौ शोभौ भागवर्जितौ ॥ २७० ॥

सम्मार्ज्योन्मीलयित्वा च बिम्बं तु प्रथमं भवेत् ।

सप्तादशपदाद्भूतं बाह्याद्बिम्बं तु शोभयेत् ॥ २७१ ॥

त्रीणि द्वितीयपङ्क्तौ तु सप्तगं बाह्यपन्क्तिगम् ।

लुप्त्वैवं रागजालेन विभागोत्थेन पूरयेत् ॥ २७२ ॥

कह्लारपरिधेर्बाह्यमादौ रक्तोज्ज्वलेन तु ।

मध्यबिम्बं तु गात्राणां विधेयं पाण्डरोज्ज्वलम् ॥ २७३ ॥

तद्बिम्बद्वितयं कुर्यात् सितं गोक्षीरपाण्डरम् ।

अन्तरा पादबिम्बं तु कुर्यान्मरतकप्रभम् ॥ २७४ ॥

बहिस्थं जातरूपाभ्यां वीथी (क्: विधि) राजोपलप्रभा ।

सुधासमानि द्वाराणि शोभानि कजबाह्यवत् ॥ २७५ ॥

पादबाह्यसमानानि तूपशोभानि (क्, ग्: त्रयशोभानि) सत्तम ।

पादाभ्यन्तरतुल्यानि कोणेष्वभ्यन्तराणि च ॥ २७६ ॥

गात्रमध्यसमास्सर्वा बाह्यतो मण्डलाश्रयः ।

बुद्ध्याधारमिदं प्रोक्तं गुणाकरमथोच्यते ॥ २७७ ॥

एकोनेन (ख्: एकोनांशेन) त्रिदशधा क्षेत्रं कृत्वा तु जायते ।

शताष्टकं तु भागानामेकचत्वारिभिः पदैः ॥ २७८ ॥

त्रिसप्तकाधिकेनैव शतेनैव तु पङ्कजम् ।

पद्मक्षेत्रं समारभ्य द्विद्विपङ्क्तिष्वथासनम् ॥ २७९ ॥

तस्मिन् (क्, ग्: तस्मिन् ये) वै गात्रकं कुर्याच्चत्वारिंशत्पदे स्थितम् ।

पञ्चबिम्बान्वितं रम्यं तदर्धं दिक्षु लोपयेत् ॥ २८० ॥

आद्यन्तपङ्क्तिद्वितयात् कोष्ठकानां त्रयं त्रयम् ।

एकैकं मध्यपङ्क्तिभ्यामेवमष्टपदोत्थितम् ॥ २८१ ॥

गात्रकं मध्यबिम्बं स्यात् शेषाण्यष्टपदान्यपि ।

तत्पार्श्वस्थानि कार्याणि यथा तच्छृणु पौष्कर ॥ २८२ ॥

समीपं मध्यबिम्बस्य आद्यन्ताभ्यां तु मार्जयेत् ।

भागं भागं द्विजश्रेष्ठ त्रीणि त्रीणि तदन्तरात् ॥ २८३ ॥

तस्य बिम्बद्वयस्याथ (ख्: बिम्बद्वयम् स्यात्तु) (बहिरन्यद् [ख्: ( ) कोष्टकान्तर्गतं गलितम्) द्वयं भवेत् ।

प्रागुत्तराभ्यां बिम्बाभ्यां निकटात् परिमार्जयेत् ॥ २८४ ॥

द्वौ द्वावाद्यन्तपङ्क्तिभ्यां तद्वन्मध्यस्थितद्वयात् ।

एवं गात्रद्वयं कृत्वा] चरणान्यथ साधयेत् ॥ २८५ ॥

द्विबिम्बद्वादशोत्थं तु द्विबिम्बचरणं द्विज ।

कजक्षेत्राश्रिनिकटात् तदर्थं (ख्: तदर्धं पादपङ्कजम्) भागपञ्चकम् ॥ २८६ ॥

पङ्क्तिद्वयात्तु संशोध्यं प्राक् पङ्क्तौ त्रितयं ततः (क्: त्वतः) ।

पदद्वयं द्वितीये (स्याद् (क्, ग्, घ्: ( ) कुण्डलितं गलितम्) बिम्बमाद्यं स्फुटं भवेत् ॥ २८७ ॥

ततः पञ्चदशांशानि तद्बाह्यं परिशोधयेत् ।

द्वितीयपङ्क्तावेकांशं तृतीयेंशं तु पञ्चकम् ॥ २८८ ॥

नवांशानि चतुर्थायां वीथीम्) पङ्क्तिद्वये ततः ।

तृतीयेनावशिष्टं यत् तत्र द्वारं गले त्रयम् ॥ २८९ ॥

पञ्चपञ्चोप कण्ठं (ख्: कण्ठात्तु) तु तदाधारात्तु सप्तकम् ।

पूर्वपङ्क्तावुपस्थं च शोभं कुर्यान्नवांशजम् ॥ २९० ॥

तदुपस्थमुपद्वारं तत्र कण्ठपथे (ख्: कण्ठोपधौ) द्वयम् ।

चत्वारि चोपकण्ठात्तु षट्कं तद्बाह्यतो मृजेत् ॥ २९१ ॥

द्विदेहाच्च ततोऽश्रिस्स्यात् त्रिसप्तपदनिर्मितम् ।

वीथिकाश्रेस्तु निकटात् षट्कं पङ्क्तिद्वयं मृजेत् ॥ २९२ ॥

पङ्क्तिद्वयं तु तद्बाह्याच्छोध्याच्चाङ्गगणद्वयम् ।

आद्यद्वितीयपङ्क्तिभ्यां द्विद्विकं द्विद्विकं मृजेत् ॥ २९३ ॥

सप्तकं तु तृतीये (ख्: तृतीयम्) स्यात् परितः परिमार्ज्य च ।

व्योमबाह्यं तु तस्मिन् स्यात् पाण्डरोज्ज्वलमस्य च ॥ २९४ ॥

पैठीयं मध्यबिम्बं तु कुर्याद्वै भागकावृतम् (क्, ग्: भागकव्रतम्) ।

रवेर्मरतकाभेन तदन्तस्थे तुषारवत् ॥ २९५ ॥

पादाभ्यन्तरबिम्बं यत् तद्वै सूर्यसमप्रभम् ।

रक्तारुणं तु तद्बायं वीथिका व्योमबाह्यवत् ॥ २९६ ॥

द्वाराणि धवलान्यस्मिन् शोभस्स्याद्बन्धुजीववत् ।

काञ्चनाभमुपद्वारं कृष्णान्यभ्यन्तराणि च ॥ २९७ ॥

बाह्यं मरतकाभेन तेषां वै परिपूरयेत् ।

एतद्गुणाकरं विद्धि ध्रुवाख्यमधुना शृणु ॥ २९८ ॥

द्विपञ्चदशधा क्षेत्रं कृत्वा जातान्यथाब्जज ।

शतानि नवभागानि मध्यतः पुष्करं लिखेत् ॥ २९९ ॥

शतेनैव तु सार्धेन षडूनेन ततो बहिः ।

पीठं पङ्क्तिचतुष्केण ततो द्वौ गात्रगापदैः (क्, ग्: गात्रकापदैः) ॥ ३०० ॥

चत्वारिंशत्तु भागानि चतुरभ्यधिकानि च ।

दीक्षु मध्यमबिम्बार्थं द्विषट्कं परिमार्ज्य च ॥ ३०१ ॥

आद्यपङ्क्तौ चतुष्कं तु अन्त्यपङ्क्तौ तथैव च ।

मध्यपङ्क्तिद्वयाच्चैव द्वितयं द्वितयं पुनः ॥ ३०२ ॥

एकीकृत्य ततोबाह्ये द्वे द्वे बिम्बेऽष्टभागजे ।

प्रागावसानपङ्क्तिभ्यामेकैकं च द्विजांशकम् ॥ ३०३ ॥

त्रिणि त्रीण्यन्तरस्थाभ्यां कृत्वैवं तस्य पार्श्वयोः ।

कार्यं बिम्बद्वयं चास्य प्राक् प्रत्यक्पादयोर्द्विज ॥ ३०४ ॥

मध्यसङ्ख्यैः पदैरेतामेकैकामन्तरा (क्, ग्: पदै ह्येता) द्वयोः ।

एवं गात्रगणे सिद्धे पञ्चबिम्बान्विते ततः ॥ ३०५ ॥

चतुर्बिम्बजयुक्तानि चरणानि प्रकल्पयेत् ।

एकैकं चरणं कुर्याद्विंशत्यंशकसंवृतम् ॥ ३०६ ॥

ततो व्योमाश्रिनिकटाच्छोधयेद्भागसप्तकम् ।

एकांशमाद्यपङ्क्तौ तु त्रीणि त्रीण्यपरं द्वयात् ॥ ३०७ ॥

कृत्वैवं पादमध्ये तु बिम्बं त्रीण्यथ मे शृणु ।

पार्श्वद्वये तु द्वितयं त्रितयं तदधस्तयोः ॥ ३०८ ॥

द्वितीयपङ्क्तावेकांशं गृहीत्वा द्वितयं पुनः ।

तृतीयपङ्क्तावेकं तु बहिष्ठायां तु रञ्जयेत् ॥ ३०९ ॥

एवं चतुर्विधं (क्, ग्: चतुर्भिस्संसिद्धम्) विद्धि पक्षबिम्बद्वयं तु तत् ।

पञ्चांशं यत्तयोर्बिम्बं बाह्यपङ्क्त्या तु कल्पयेत् ॥ ३१० ॥

भागं पङ्क्तिद्वयेनाथ वीथीं शेषत्रयेण तु ।

द्विचतुष्षट्पदान्यत्र द्वारं कण्ठादितः क्रमात् ॥ ३११ ॥

शोभोपशोभशोभानि प्राग्वन्नवपदानि च ।

यथैकैका ? (ख्: यथैकैकम्) दिशं ? भागे भवेच्छोभाचतुष्टयम् ॥ ३१२ ॥

उपशोभद्वयं चैव तथा तत् परिमार्जयेत् ।

द्विबिम्बमथ कोणं च कुर्याच्छोभान्तरस्थितम् ॥ ३१३ ॥

एकांशं पूर्वपङ्क्तौ तु द्वितीये स्याच्चतुष्टयम् ।

अग्रं हित्वा पदेनैव बिम्बं कोणगतं भवेत् ॥ ३१४ ॥

भागपञ्चकसंयुक्तं यथा बाह्यस्थमुच्यते ।

नवांशानि बहिष्ठायां द्वितीयायां तु वै पदम् ॥ ३१५ ॥

एवं दशांशजं कृत्वा रागजालेन पूरयेत् ।

प्रफुल्लरक्तोत्पलवत् कोणं कुर्यात्तु पङ्कजम् ॥ ३१६ ॥

गात्रस्य मध्यबिम्बानि पीतपिष्टप्रभाणि च ।

द्वे बिम्बे तदुपस्थे तु कुर्यान्मरतकोपमे ॥ ३१७ ॥

तस्यामपि च बाह्यस्थे तपनीयोज्ज्वले स्मृते (क्, ग्, घ्: स्मिते) ।

चरणे मध्यबिम्बं यत् तत् कार्यं रजतोज्ज्वलम् ॥ ३१८ ॥

बाह्लीकपुष्पसदृशो (भागा (ख्: ( ) अन्तर्गतं गलितम्) * * क * * मध्यवत् ।

कुर्यान्मरतकाभस्तु स ? समीपगतं च यत् ॥ ३१९ ॥

तस्याभ्युपगतं शोता) * * * * स्य बाह्यगते द्विज ।

दाडिमीपुष्पसदृशं तृतीयं तदुपस्थितम् ॥ ३२० ॥

कुन्देन्दुधवलां वीथीं कुर्याद्द्वाराणि पूरयेत् ।

राजपाषाणतुल्येन शोभां गात्रकमध्यवत् ॥ ३२१ ॥

कुर्यान्मरतकाभं तु तत्समीपगतं च यत् ।

तस्याद्युपगतं शोभं भवेत्तच्चम्पकप्रभम् ॥ ३२२ ॥

कोणात् सुन्दरगं बिम्बं कार्यं रक्तोज्ज्वलेन तत् ।

इन्द्रनीलनिभेनाथ तद्बाह्यं परिभूषयेत् ॥ ३२३ ॥

ध्रुवाभिधानमित्युक्तं (क्, ग्, घ्: धूपाभिधान) परमानन्दमुच्यते ।

एकत्रिंशत्पदैस्सम्यक् कृत्वा क्षेत्रं (क्, ग्, घ्: क्षेत्रं हि * * *) हि जायते ॥ ३२४ ॥

भूमौ (क्: * * * * पुनः; ग्, घ्: भूतसमात् तः विभज) विभजयेत्तस्मात् ततो विभजयेत् पुनः ।

कृत्वोभयं परिच्छिन्नं * * * * (ख्: चिह्नं व्यामो ?; ग्, घ्: चिह्नं * * * * च्छ्यामो) गवं पुरा ॥ १ ॥

ततोऽष्टमनवांशं च दशमैकादशं (ग्, घ्: दशमेकादशम्) च वा ।

द्वादशांशं परित्यज्य क्रमात् (क्, ग्, घ्: कामपात्राभशीचये) पत्राग्रसिद्धये ॥ २ ॥

पञ्चानामपि पञ्चाअनां (पद्मानां इति स्यात्) त्रिपत्राद्यावदन्तिमम् ।

शेषेण कर्णिकाभागे केसराणि दलानि च ॥ ३ ॥

सम्यग्विकसिताकारं पद्मक्षेत्रेष्वयं क्रमः ।

दलाग्रसिद्धये नूनमाख्यातं कमलोद्भव ॥ ४ ॥

वक्ष्ये मुकुलिताकारं पद्मपत्राग्रसाधनम् ।

मध्याचिह्नावसानं ? (ख्: मध्याद्विहावसानम्) तु कर्णिकाद्यैर्विभज्य च ॥ ५ ॥

भागैश्चतुष्प्रकारोत्थैस्सुसमैर्विषमैस्तु वा ।

यथा तत् ते प्रवक्ष्यामि येन निस्संशयो भवेत् ॥ ६ ॥

नवाष्टसप्तषट्पञ्चचतुर्भिश्चांशकैर्भवेत् ।

त्रिदलाद्यष्टपत्रान्तक्षेत्रं वक्ष्ये पृथक् पृथक् ॥ ७ ॥

मध्यदेशात् समारभ्य शेषं क्षेत्रावसानकम् ।

एकैकांशेन सर्वेषां मध्ये कार्या च कर्णिका ॥ ८ ॥

शेषाणां त्रिंशत्सङ्ख्यानां (क्, ग्, घ्: त्रिंशत्सङ्ख्येन) त्रिष्वाद्यप्रतिदीर्घिताः (ख्: -दीर्घकाः) ।

केसराण्यंशदीर्घाणि दलमूलार्धकर्णिका (क्: दलमूला * * * * * * * ; ग्, घ्: दलमूलाथकान्यथा) ॥ ९ ॥

अथवा कर्णिकोच्छ्रायतुल्यानि परिकल्प्य वै ।

स्थितानि पत्रमध्ये तु सर्वत्र द्वित्रिसङ्ख्यया ॥ १० ॥

दलशेषं द्विधा कृत्वा तन्मध्ये प्रथमं स्मृतम् ।

मध्यात् पद्मदलाग्रं यत् कोटिमूले तु कीर्तितम् ॥ ११ ॥

त्रिपत्राद्यष्टपत्रान्तं पद्मानामीदृशो विधिः ।

नवपत्रादितो (क्, ग्, घ्: नवपत्रान्ततो) यावत् सप्तविंशद्दलान्तकम् ॥ १२ ॥

यथा स्यात् कर्णिकामानं तत् ते वच्मि सकेसरम् ।

न्यूनं विंशतिमं भागमष्टपत्रस्य कर्णिकम् ॥ १३ ॥

तत्कर्णिकाप्रमाणस्य त्वेकवृद्ध्या (ख्: त्वेकवृद्धि) तु वंशयेत् ।

विधिनाऽनेन पद्मानां प्रथिका ? कर्णिका नयेत् ॥ १४ ॥

दलप्रदं केसरं यत् कुर्याच्छिष्टेन पूर्ववत् ।

दीर्घिकाकेसराणां तु कर्णिकार्धेन वर्धयेत् ॥ १५ ॥

अथोऽन्येन दलाब्जानां यागानां देवता पुनः ।

ब्रह्मन् निर्वर्त्यमानानामेष एव विधिस्स्मृतः ॥ १६ ॥

सुस्थिताधारपद्मानां हेमशैलादिवर्त्मनाम् ।

पर्यङ्कशयनाभोगं मूर्त्यादीनां निवेशने ॥ १७ ॥

तत्प्रभा पतिकानां (क्, ग्, घ्: पतिकाञ्चानाम्) च चतुर्थांशेन कल्पयेत् ।

पत्राणि केसराढ्यानि त्रिभिरंशैस्तु कर्णिका ॥ १८ ॥

सा चोच्छ्रिता दलार्धेन दलमानेन वा भवेत् ।

कुर्याद्दलार्धदीर्घाणि पतितानि तदन्तरे ॥ १९ ॥

केसराण्यथवा विद्धि तत्त्रिभागसमानि च ।

कल्पनीयानि वा विप्र कर्णिकासंश्रितानि च ॥ २० ॥

प्रागुक्तोच्छ्रायमानानि सम्यगेवोत्थितानि च ।

ईदृशानां द्विजाब्जानां सहस्रशतसङ्ख्यया ॥ २१ ॥

शोभानुरूपया दृष्ट्वा सम्पाद्या पत्रसन्ततिः ।

कर्णिकाऽपि ततः कुर्यादुक्तमानाधिका यया ? (ग्, घ्: ऽथवा) ॥ २२ ॥

वृत्तायतानां पद्मानामेष भावविधिस्स्मृतः ।

एवं सञ्चिन्तयित्वा तु द्यौस्स्यादूनाधिका यथा ॥ २३ ॥

भ्राम्यं वृत्तचतुष्कं तु मध्यस्थं विद्धि कर्णिका ।

द्वितीयं केसराख्यं तु दलमध्यं तृतीयकम् ॥ २४ ॥

नार्यां ? दलावसानं तु स्यात्तं चिह्नोन्तिकन्तुवत् ? ।

पश्चादलावसानस्थवृत्तस्याह्यन्तरे स्थिते ॥ २५ ॥

पद्मानां प्राग्बहिश्चोक्तं प्रागुक्तपरिसङ्ख्यया ।

अनुक्तेष्वपि वाऽब्जेषु नियमादूर्ध्वगेषु च ॥ २६ ॥

सामान्यमम्श सङ्ख्याता (ख्, ग्, घ्: सङ्घाता) तेष्वन्येषूदितेष्वपि ।

त्रिपत्रादिषु सर्वेषु त्वथवा कमलोद्भव ॥ २७ ॥

येन यद्भ्राजते पद्मं स्ॐशस्तस्याग्रतः क्षिपेत् ।

पत्रविस्तारसङ्क्षेपवशेन च वरप्रदः ॥ २८ ॥

तस्मात् सङ्क्षिप्तपत्राणामग्रं दीर्घं विराजते ।

तद्वद्बिम्बोदरस्थानां बहुपल्लविनां तु वै ॥ २९ ॥

साग्रपत्रांशसिद्धिं च कृत्वैवं सूत्रसञ्चयम् ।

स्फटिकादर्धमंशानां विनिक्षिप्य ततोऽब्जज ॥ ३० ॥

दलार्धमानसूत्रेण दलाग्रं संस्थितेन च ।

दलांशकं * * * (क्: * * * *; ख्, ग्, घ्: द्विसा) सन्तु दलांशस्यैव मध्यमा ॥ ३१ ॥

मत्स्यचिह्नद्वयेनैव सम्यगुत्पाद्य सङ्गमम् ।

पत्रमध्यं प्रसिद्ध्यर्थं तेषु सूत्राण्यतः क्षिपेत् ॥ ३२ ॥

दलरामप्यमं ? सूत्रं प्रकीर्त्या ? ह्यवतिष्ठते ।

शेषं सूत्रद्वयं ह्येषां साधकं स्यात् परस्परम् ॥ ३३ ॥

इत्युक्तं पद्मयागानां सूत्रपातं समासतः ।

दलानां घटनां (ख्: विदलानां च समासा) चाथ समासाच्छृणु सन्ततिम् ॥ ३४ ॥

यद्वेन्दुलाञ्छनाद्यैस्तु ससूत्रैरेव जायते ।

अभीप्सितामपूजास्य ? (ख्: तामपूजा स्यात्) प्रादक्षिण्याल्लिखेद्दलम् ॥ ३५ ॥

दिग्विदिक्सप्तसंश्लेषैः पूरणाय कजच्छदैः ।

दलमध्ये कदोरस्थं ? सूत्राणां तु दलान्तरम् ॥ ३६ ॥

तुर्यवृत्तावसानाद्वै (ख्: वसानाद्यैः) समारभ्य तु लाञ्चह्येत् ।

स्पृशेत् तत्सिद्धिसूत्राभ्यां मध्ये तु सदृशक्षितिः ॥ ३७ ॥

दलाग्रभागपर्यन्त निष्पाल्यावपरं तु वा (ख्: निष्पाद्यावपरं तु च) ।

कृतेनानेन विधिना शीर्णपत्राकृतिर्भवेत् ॥ ३९ ॥

अन्तराद्यन्तसूत्राभ्या (क्, ग्, घ्: अन्तरादद्य) मशान्तानाममत्यशीम् ? (क्: मन्तनाम * * *; ग्, घ्: मन्तनाममत्यशि) ।

सिद्धस्य शर्णोपत्रस्य चान्तरे (क्: शीर्णपत्रस्य इति स्यात्) त्वग्रांशार्धस्य (घ्: त्वग्रान्द्धशार्धं स्य शान्तरे) ॥ ४० ॥

कृत्वा सूत्रं समानीय (ग्, घ्: समानीवा) प्राग्दत्तांशस्य सन्निधिम् ।

एवं तदवधे सूत्रस्तदेव ? (क्, घ्: सूत) कमलोद्भव ॥ ४१ ॥

दिव्य चन्दनलेख्यां (क्: चन्दनवे * * *; ग्: चन्दनवेल्यां चाम्; घ्: चन्दनवेलां द्याञ्चाम्) च जलयेच्छशिलाञ्छने ।

अग्रवज्जायते तीक्ष्णं मध्यदन्तौ ? दलान्तरम् ॥ ४२ ॥

अथ संसक्तपत्राणां स्यादिदं * * * * (ख्: चय) साधनम् ।

अथासंसक्तपत्राणां स * * * * सूत्रत्व (ख्: सद्वि सचि) * * * * विना (ख्: बिंविनाम्) ॥ ४३ ॥

यथा तदधुना वच्मि तव सन्देहशान्तये ।

दलसिद्धिम् विना प्राक् * * * * संयुक्तं लिख्य पङ्कजम् ॥ ४५ ॥

त्यक्त्वा व्योमार्धमात्रं तु समीपात् सूत्रमध्ययोः ।

तृतीयांशं तु पादं वा ज्ञात्वांशाब्जे पदे स्मृतिम् ॥ ४६ ॥

एतञ्चन्द्रेऽर्धचन्द्रं (ख्: एतच्चन्द्रार्ध) तु दलमध्यं तु पूर्ववत् ।

छत्रं ग ? ब्रह्मदेशस्थं सूत्रद्वितयपातनात् ॥ ४७ ॥

साम्मुख्यं तु विभोः कल्प्यं भागमाश्रित्य दक्षिणम् ।

आश्रयं भृतपादीनां दिग्विदिग्घृदयं हियम् ॥ ४९ ॥

अग्रात् प्राच्यमथाग्नेयं दक्षिणे नै-ऋतिक्रमात् ।

एवमुत्तरभागे तु ऐशानं दैवतं स्मृतम् ॥ ५० ॥

दलता देवमस्याथ ? ददतं धनमुच्यते ।

प्रागीशदलसन्धेस्तु मध्यात् सूत्रं प्रसार्य च ॥ ५१ ॥

आप्य-ऋक्षेशयोः पत्रं सिद्धपर्यन्तमानयेत् ।

प्राक्पदादीश्वराख्यस्य पोम्यव्यं ? पूर्वलक्षितम् ॥ ५२ ॥

पङ्क्तित्वे वर्तमानस्य दलजालस्य लक्षणम् ।

इत्येतत् पत्रबन्धानामब्जानामब्जसम्भव ॥ ५३ ॥

कीर्तितं सर्वसामान्यं कर्णिकासाधनं शृणु ।

सार्धेन मूलव्यासेन तेन पादाधिकेन वा ॥ ५४ ॥

द्विगुणेनाथवा विप्र कुर्यद्वै कर्णिकोच्छ्रितम् ।

सबीजं वक्त्रविस्तारं तथैनेन (तथैतेन इति स्यात्) प्रकल्पयेत् ॥ ५५ ॥

हिबेरकर्णिकाप्रान्तं ? मेखलार्थं विवर्ज्य च ।

ब्रह्मस्थानपदे शेषं बीजार्थं विभजेद् द्विधा ॥ ५६ ॥

बीजैस्तन्मध्यतस्तस्य (घ्: बीजैः इत्याद्यर्धत्रयं गलितम्) दिग्विदिक्ष्वष्टकं लिखेत् ।

परिधेरवसानं तु बीजानामन्तरं द्विज ॥ ५७ ॥

किञ्चिन्निम्नाऽथ कर्तव्यं बीजो (ख्: बीजोपं सज्यते) वै कथयते यथा ।

जाम्बुनदादिधातूत्थं यज्ञकाष्ठाश्मजं तु वा ॥ ५८ ॥

रञ्जितं कुङ्कुमेनैव सुपीतेनाथ (क्, ग्, घ्: सवि * * * * थ) सानुना ।

द्विदेहं तेन तद्वक्त्रं पत्रबन्धु प्रसूर्य च ? ॥ ६१ ॥

कवाटरहितं कृत्वा पिण्डीभूय यथागतम् ।

तदा नियोज्य स्वक्षेत्रे हेमरत्नादिकान्विते ॥ ६२ ॥

करिकुम्भसमानानि द्विजाण्डसदृशानि च ।

स बाह्याभ्यन्तरन्तस्थो देवीशोणोन्नतानि च ॥ ६४ ॥

क्रमान्निम्नं तु वै यावद्भूभागसतां व्रजेत् ।

तनुमूलप्रसुप्रान्तं ? मध्यमध्यानि पूरयेत् ॥ ६५ ॥

अध्यात्मा ह्यधिदेवाख्या अधिभूतक्रमेण तु ।

मन्त्राणि मन्त्रमूर्तिश्च तत्त्वानि सकलानि च ॥ ६७ ॥

मन्त्रो ह्यध्यात्ममुद्दिष्टं मन्त्रमूर्त्यधिदैवतम् ।

अधिभूतं स्मृतं तत्त्व मित्येवं क्रियते द्विज ॥ ६८ ॥

स्थूलसूक्ष्मपरत्वेन स्वयं मान्त्री (ख्: मन्त्रस्थित) स्थितिस्तथा ।

सन्निवेश्यात्मसक्तं वा उत्तरोत्तरया सह ॥ ६९ ॥

प्रभवाप्यययोगेन योजयेन्मन्त्रसन्ततिम् (ख्: यो यजेन्मन्त्र) ।

अभिन्नाभेदभूतानां वेदानां च पृथक् पृथक् ॥ ७० ॥

अध्वक्रमेण युक्त्या वै स यागफलमश्नुते ।

मन्त्रोदितम् हि यद्वस्तु तद्विद्ध्यानन्दलक्षणम् ॥ ७१ ॥

सर्वभावेष्वतीतत्वात् सर्वेषां * * * (ख्: स्तुत; ग्, घ्: स्फुट) योजयेत् ।

स्मस्तपद्मयागानां पत्रेष्वाद्यन्तयोस्तथा ॥ ७२ ॥

सर्वेष्वाधारभूतत्वात् तद्बिम्बत्वात्तु (क्, ग्, घ्: तल्लम्बत्वात्तु) तत्त्वतः ।

न्यसेम केसरे लाजास्तां शक्तिं तद्धि कर्मणि ॥ ७३ ॥

अनेकभेदभिन्नानां व्यापिनीं सर्वदेहगाम् ।

तदङ्गषट्कज्ञानाद्यं समुदायान्यदैश्वरम् (ख्: समुदायां तु ?) ॥ ७४ ॥

येनानन्दाद्यशक्त्या (क्, ग्, घ्: येनानन्दाच्च) वै ग्रहणं प्रतिपद्यते ।

सिञ्चञ्चो ? तत्त्वतो भिन्ना न्यसेत् केसरकोटिभम् ॥ ७५ ॥

साधिभूताधिदैवो यो मन्त्रोऽनुग्रहकृत् प्रभुः ।

यष्टव्यो दलमध्ये तु तदङ्गानि च तत्र वै ॥ ७६ ॥

तदग्राच्च चतुर्दिक्षु सह्यभूतं (ख्: साष्टमन्त्रम्) हृदादयः ? ।

विदिक्सङ्कल्पनां कृत्वा तत्रास्त्रं तु प्रपूजयेत् ॥ ७७ ॥

केवलं द्विति ? शक्तित्वान्मध्ये मन्त्रसमीपतः ।

ध्यात्वा न्यस्याथ सम्पूज्यो नेत्रमन्त्रो द्विजोत्तम ॥ ७८ ॥

इत्येष परमात्मीयमन्त्रन्यास उदाहृतः ।

पृथक् षड्विंशसङ्ख्यैस्तु तुर्यादौ यत् प्रकाशितम् ॥ ७९ ॥

स्थानभेदैश्शरीरस्थं मन्त्रव्रतमहदिज ? ।

यत् पिण्डं मन्त्रसङ्ख्यस्तु पदमन्त्रगणस्य च ॥ ८० ॥

वर्तते हि प्रभुत्वेन त्वाधिपत्येन वै तथा ।

व्यूह स्थागममन्त्राणां (ख्: स्थानगमन्त्राणाम्) प्रागुक्तानाम् च सर्वशः ॥ ८१ ॥

यदयत्यभिविंशत्य ? (ख्: यदद्यस्थभिविंशस्य) त्वथवा (ग्, घ्: त्वायाधेय) ध्येययुक्तिभिः ।

पीठाख्यदेवतानां च पीठस्थानाननेकशः ? ॥ ८२ ॥

द्वास्स्थाद्वास्स्थानुयायिभ्यां स्थानाश्रिष्वपरेष्वपि ।

सबाह्याभ्यन्तरस्थानि यागानां विविधानि च ॥ ८३ ॥

तानि त्वया ह्यभक्तानां नाभिव्यञ्ज्यानि पद्मज ।

वचसा कर्मणा चैव सुतप्ते (ख्: सुपक्वे * * *) * * * * कषात्मनाम् ॥ ८४ ॥

विषयग्राह भूतानां ज्ञानज्ञेयाभिलाषिणाम् ।

श्रेयोर्थिनामिदं वाच्यं योगभेदं मयोदितम् ॥ ८५ ॥

भगवन् पुण्डरीकाक्ष ज्ञातलोकव्रत त्वया ।

भविनामभुवं ज्ञात्वा व्यूहभेदस्तु सूत्रितः ॥ १ ॥

तस्याहं श्रोतुमिच्छामि यथावत् परमेश्वर ।

स्वरूपं च प्रमाणं च साधनं (क्: साधन; ग्, घ्: साधना) न्यासमेव च ॥ २ ॥

शृणुष्वावहितो ब्रह्मन् कथयामि समाहितः ।

स्वरूपं लभते ब्रह्मन् * * * * (ख्: नानायोन्यस्य; ग्, घ्: ननायोस्स्य) निर्वृतिम् ॥ ३ ॥

द्वाराणा (ख्, ग्: द्वाराणानिति) * * * * कोणानां पुराणान्तरतो (ग्, घ्: -णान्तरते) द्विज ।

वर्तुलानां विचित्राणां भुवनानां विशेषतः ॥ ४ ॥

पीठवीथीयुताद्वा वा तुर्याग्राणां तु मध्यतः ।

प्रागुक्तानां च सर्वेषामेकैकस्मिन् यथेच्छया ॥ ५ ॥

सपद्मपत्रभेदेन त्वेकमूलोत्थितानि च ।

प्रवृत्तपीठवीथ्यग्रद्वारमध्ये चतुर्दलम् ॥ ६ ॥

कमलं तद्बहिस्त्रीणि त्रितलान्यम्बुजानि च ।

चतुर्दशसमानेन यथा या (ख्: यायां तमहम्; ग्, घ्: याणिमहम्) * * * * शृणु ॥ ७ ॥

अस्य चाद्यं चतुर्व्यूहत्रिकोणभुवनान्तरे ।

चतुरश्रेण वाऽब्जानि वृत्तशेषाणि (ग्, घ्: वृत्ते) मध्यतः ॥ ८ ॥

प्राग्व्यूहं स्याच्चतुःपद्मं तन्मध्ये तु चतुर्द्दलम् ।

कमलं तद्बहिंस्त्रीणि त्रितलान्यम्बुजानि च ॥ ९ ॥

द्वितीयं पञ्चभिः पद्मैः पञ्चपत्रे हृदन्तरे ।

चतुर्दिक्ष्वथ चत्वारि चतुष्पात्राणि तद्बहिः ॥ १० ॥

षड्भिरब्जैस्तृतीयं तु तन्मध्ये लिख्य षड्दलम् ।

पञ्चभिः पञ्चवक्त्रैस्तु प्रागादापावृतं ? तु यत् ॥ ११ ॥

व्यूहानि त्रीण्यतोर्ध्वं वै सप्त पद्मानि पौष्कर ।

सप्ताष्टनवपत्राणि तेषां मध्येऽम्बुजानि च ॥ १२ ॥

बाह्यस्थानि च षत् सप्त क्रमादष्टदलानि च ।

व्यूहत्रयमथोर्ध्वान्तादष्टकं कमलं भवेत् ॥ १३ ॥

सप्त सप्त कजास्तस्मिं स्तृतीया बाह्यतस्तथा ।

एकैकमन्तरस्थं तु क्षेमपद्मं तु पद्मज ॥ १४ ॥

त्रीण्यथो नव पद्मानि व्यूहानि कमलोद्भव ।

तेषामेकैकशो मध्येष्वष्टदिक्ष्वष्टकं स्थितम् ॥ १५ ॥

पत्रत्रयोदशव्यूहसंसाध्यैकादशाम्बुजम् ।

एकं पूर्वोक्तवत् तस्मिन् दश शेषाणि तद्बहिः ॥ १६ ॥

ततश्च सप्तमव्यूहौदादितश्चाष्टपङ्कजम् ।

सप्तादशदलं यावत् * * * * * * * * * * * * ॥ १७ ॥

तदेकैकं च तद्वृद्ध्या (शेषाणां (घ्: ( ) कुण्डलान्तर्गतं गलितम्) परिकल्पयेत् ।

सप्तादशदलं यावत् तेषामभ्यन्तरे भवेत् ॥ १९ ॥

भूयस्तदपि (ख्: भूयस्तदपि * * * * विप्र) * * * * बाह्यस्थानां प्रकल्पयेत् ।

नवपत्रात् (क्, ग्: नखपत्रात्) समारभ्य) त्वेकवृद्ध्या तु पूर्ववत् ॥ २० ॥

पृथक् पृथक् * * * * (ग्, घ्: कहजाध्यापदम्) तस्य सत्तम ।

बहिस्स्थानि च पद्मानि सुषोडशदलानि च ॥ २१ ॥

इत्येषां व्यूहयागानां सपत्रा पद्मकल्पना ।

कीर्तिता वै समासेन मया ते कमलोद्भव ॥ २२ ॥

दिग्विभागं च पद्मानां प्राग्वत् पत्रोदितं भवेत् ।

प्रमाणमयनं पश्चाद् गर्भस्थकमलादितः ॥ २३ ॥

वीथ्या वै सह बाह्यस्थपङ्कजानां क्रमेण तु ।

एकादशक्षेत्रमाद्यं * * * * व्यूहस्य वर्तुलम् ॥ २४ ॥

तादृग्द्वादशहस्तं स्याद्द्वितीयस्य ततः परम् ।

एकैकं तु करं तावत् क्रमेणानेन कल्पयेत् ॥ २५ ॥

निष्ठां व्यूहस्य वै यावच्चतुर्विंशतिभिः करैः ।

सर्वदिग्वर्तुलम् क्षेत्रं जायते विततं समम् ॥ २६ ॥

आकुलस्य (ग्, घ्: आकलस्य) पुरा मानं ब्रह्मन् व्यूहस्य कस्य चित् ।

तन्मानेनार्धसूत्रेण मध्याद्भ्राम्य भ्रमं समम् ॥ २७ ॥

क्षेत्रमानमिति ख्यातमधुना साधनं शृणु ।

प्रागुक्तयुक्तं प्रागादौ भागौ द्वादशभिस्समैः ॥ २८ ॥

प्रम्पूर्य व्यूहभृन्नाम यत् पुरा वर्तुलीकृतम् ।

ततो ? पद्मपदादादौ भागैर्द्वादशभिस्समैः ॥ ३० ॥

चिह्नयेत् सर्वसूत्राणि यावत् क्षेत्रमवाप्यते ।

ब्रह्मस्थानात् समारभ्य क्षेत्रस्याद्यात्तु तद्गण ? ॥ ३१ ॥

न ह्यंशकानां तु * * * * क्षेत्रान्तात् तावदाचरेत् ।

मध्ये तु पञ्चभिर्भागैरेकैः प्राग्भ्राम्य वर्तुलम् ॥ ३२ ॥

एकांशमथ सन्त्यज्य वीथ्यर्धं चैव तद्बहिः ।

परितो मध्यवृत्तस्य बाह्यवृत्तगणाश्च तम् ॥ ३३ ॥

सूत्राणामुपरि ब्रह्मन् चतुरंशकसम्मितम् ।

भ्रमणीयं च सूत्रेण मध्याद्यक्षे समे स्थितौ ॥ ३४ ॥

भ्रामितानां च वृत्तानां क्षेत्राख्यपरिधेर्द्विज ।

अंशकद्वितयं मध्ये सवितानेव (ग्, घ्: * * * * वधिताने) शिष्यते ॥ ३५ ॥

मध्यतो बाह्यसूत्रस्य (क्: बाह्यस्य वृत्तस्य; ग्, घ्: सूत्रस्य) बहिस्स्थानं च पौष्कर ।

स्वव्या * * * * * * * * * * * * ॥ ३६ ॥

बहिस्स्थानां तु वृत्तानामन्तरालं (ख्: -मन्तरालात्) तु यत् स्मृतम् ।

तच्चानियतमानेन समानं स्यात् परस्परम् ॥ ३७ ॥

अन्तर्गतं हि वृत्तस्य * * * * ।

एकस्मिन् बहुधा व्यूह्य त्वन्तरालेषु चान्तिमम् ॥ ३८ ॥

एवमुल्लिखिते वृत्ते दिग्विदिक्परिसंस्थिते ।

परिमण्डलरूपाणि गा * * * * * * * * ॥ ३९ ॥

काम * * * * (ख्: * * * * * * * * ब्जानि तत) ये * * * * * * * * ब्जानि ततश्शृणु ।

प्राक् चोदितानि सूत्राणि बहिस्सत्ताप्रसिद्धये ॥ ४१ ॥

सूत्राणां द्व्यंशमानेन भ्राम्य मध्यं तु पौष्कर ।

मध्यमस्य * * * * * * * * तत्राब्जं लिख्य पूर्ववत् ॥ ४३ ॥

चतुर्दलानि भेदेन यस्मिन् तर * * * * ।

प्राक् साधयित्वा पीठादिं द्वारान्तर्मण्डलं बहिः ॥ ४४ ॥

संसाध्यं च ततः पद्मा ? नान्यथाऽर्थस्य साधनम् ।

अंशकत्रितयाशेषात् षष्ट्यं (शं साधनस्य मे (ख्: ( ) अन्तर्गतान्यक्षराणि; ग्, घ्: शंवासनस्त्यमे) ) ॥ ४५ ॥

एवं क्षेत्रत्रयं भ्राम्य ततः पीठं तु साधयेत् ।

पादगात्रकभेदेन यथा तदवधारय ॥ ४८ ॥

पूर्वयामं * * * * * * * * बीजसंउखम् ।

क्षिप्तसूत्रचतुष्कं प्राग् ब्रह्मस्थानक्रमेण तु ॥ ४९ ॥

पीठ (ख्: पीठवेसूत्रस्य तु सुत्रेण) * * * * पुरुषगात्रेण द्विगुणेन बहिस्स्थितः ।]

सार्धेनान्तर्गतं (ख्: एकेनान्तर्गतम्) वृत्तं तन्मात्रेण न पौष्कर ॥ ५१ ॥

भागस्तु (क्, ग्, घ्: ततस्तु) चिह्नवृत्ताभ्यां द्वाभ्यां ह्येतत् तथान्तरे ।

सूत्रं कृत्वा तथाऽल्पस्य * * * * देव (ख्, ग्, घ्: द्वितप्तत्वं द्वि) हि ॥ ५२ ॥

षोडश वीथिभूभागं ? (ख्: विधि-) सूत्राभ्यामन्तरा भजेत् ।

ब्रह्मस्थानं तु सूत्रेण मत्स्यवल्लाञ्छयेत् ततः ॥ ५३ ॥

पातिताभ्यां तु सूत्राभ्यां वृत्ताभ्यां तु समासतः ।

उक्तषड्भागसूत्रेण मध्यभागद्वयस्य च ॥ ५४ ॥

शृणुष्व पीठवृत्ताभ्यां यथैकैकं (ख्: वृत्ताभ्यां तु समासतः) लयं व्रजेत् ।

एकं वै मत्त्यचिह्नाभ्यां शृङ्गमेति लयं तथा ॥ ५६ ॥

प्रागास्फालितसूत्राभ्यां (चान्द्रीया )(ख्: ( ) अक्षराणि) परिधे ? द्विज ।

मीलनं विधिना येन जायते लाञ्छयेत् तथा ॥ ५७ ॥

आ * * * * मध्यस्थितं मध्यमर्धचन्द्रं तु लाञ्चयेत् ।

विधिना येन तद्वच्मि गोत्र * * * * (ख्: गोत्रकेशस; ग्, घ्: गोत्रकेडश) सिद्धये ॥ ५८ ॥

समीपस्पष्टसूत्राभ्यां ममत्पु * * * * विवर्जयेत् ।

पीठं वैपुल्यमानं तु तत्र सूत्रं निरुध्य च ॥ ५९ ॥

प्राक् प्रमा * * * मध्ये तु लाञ्छयेत् पादसम्मुखम् ।

गात्रकं विधिना येन पार्श्वयोरुभयोर्भवेत् ॥ ६० ॥

विततादन्तरहितं व्यालवक्त्रं यथा द्विज ।

भूताभ्यां (ख्: भूभाग) गात्रकाभ्यां तु मध्यं यच्चरणं ततः ॥ ६१ ॥

एतत् पीठविधिं विद्धि त्वथ द्वारकृतिम् शृणु ।

द्वारादिष्वतिवृत्तस्य (क्, ग्, घ्: द्वार * * * वृत्तस्य) दिक्सूत्रस्य तु सङ्गसे ॥ ६२ ॥

हृत्वा सूत्रं समावृत्ते पार्श्वद्वारं तु लाञ्छयेत् ।

द्वाराण्यभ्यं तु ? वैपुल्यं दीर्घेणेव तु तन्तुना ॥ ६३ ॥

तत (ग्, घ्: ततस्तल्वाभ्यलाभ्यं तु) * * * * सूत्रं कृत्वा प्रसार्य च ।

द्वारान्तर्गतवृत्तस्य दिक् ततो (क्, ग्, घ्: ततोपत्र) वृत्तसङ्गमम् ॥ ६४ ॥

एवमास्फाल्य सूत्रेम्ण शूकाङ्घ्रिद्वारसिद्धये ।

द्वारक्षेत्रान्तरस्थं तु दिक्सूत्रस्य द्विजोत्तम ॥ ६५ ॥

संविभज्य चतु (र्धानात् ? व्यक्तैः (ग्, घ्: ( ) पाथः) ) चिह्नास्तु लाञ्छयेत् ।

द्वे चिह्ने तद्बहिस्त्यक्त्वा कृतसूत्रस्तृतीयके ॥ ६६ ॥

तद्द्वारान्तरवृत्तस्य समीपं च नयेत्ततः ।

लाञ्छयेच्छशिवद्वृतं * * * * गतद्विज ॥ ६७ ॥

प्रागास्फालितसूत्राभ्यां मीलनीयं प्रयत्नतः ।

तेनैव कुसुमान्नेन भूयसे * * * * लाञ्छयेत् ॥ ६८ ॥

शृङ्गादयस्तत्सूत्रस्य संस्थितो नततन्तुना ? ।

यथा द्विजार्धचन्द्राभ्यां शृङ्गयोर्मीलनं भवेत् ॥ ६९ ॥

अथा ? तथैव सूत्रस्य द्वारबाह्या ? भ्रमस्य च ।

कृत्वा सिद्धिगतं सूत्रं शशिशृङ्गावधिं नयेत् ॥ ७० ॥

तस्य स्थानात् तदानीय लक्ष्यमाणं तु मत्स्यवत् ।

बाह्यवृत्तावधिं यावद्द्वारस्याद्य तु सत्तम ॥ ७१ ॥

सदृशं कम्बुवक्त्रस्य द्वाराभ्यामन्तरं तु यत् ।

ज्ञेयं तत्कोणभूभागं चतुर्धा वृत्तमण्डले ॥ ७२ ॥

तत्र विन्यस्य वा लिख्यं समांशं च चतुष्टयम् ।

एवं तु मध्यमं वृत्तं मध्ये निस्पाद्य मण्डलम् ॥ ७३ ॥

तदाकारांश्च बाह्ये तु वृत्ते कुर्याच्च मण्डले ।

कीर्तितेन विधानेन विशेषमथ मे शृणु ॥ ७४ ॥

तेषामंसद्वयेनाब्जं पीठादिद्वितयेन तु ।

सम्मुखं मध्यदेशस्य सूत्रं सूत्रं तु मध्यतः ॥ ७५ ॥

प्राग्दत्तं यत् स्थितं तेषां तद्दृष्ट्वा ह्यपरं व्रजेत् ।

मध्यसूत्रं तु वृत्तानां चतुर्धा येन भान्ति ते ॥ ७६ ॥

गात्रकाणि तु तैस्सूत्रैर्द्वाराण्यालिख्य पूर्ववत् ।

मध्यं मण्डलपद्मस्य बहिष्ठानां तु पौष्कर ॥ ७७ ॥

मण्डलानां सपद्मानामसत्वं ? सर्वदा भवेत् ।

व्यूहानां लिख्यमानानां बहिस्स्यान्मध्यमण्डलम् (क्, ग्, घ्: -न्मध्यकुण्डलम्) ॥ ७८ ॥

एतत् समण्डलानां च व्यूहानां लक्षणं मया ।

कथितं केवलाब्जानां विशेषमधुनोच्यते ॥ ७९ ॥

एतस्मात् क्षेत्रमानं तु मानतो (क्: मानं मा * * * तः व्यूह) व्यूह्य कल्पयेत् ।

सर्वेसां चापमानीय बाह्यमण्डलकैर्विना ॥ ८० ॥

किन्तु तत् सप्तवा कुर्यात् प्राग्वद् द्वादशधाकृतिम् ? ।

क्षेत्रं कजानां वीथीनां पूर्ववद्भागकल्पना ॥ ८१ ॥

व्यूहक्षेत्रं तु सकलादष्टमांशेन बाह्यतः ।

त्र्यश्रादीनां पुराणां तु विस्तारं परिकल्पयेत् ॥ ८२ ॥

शोहोपशोभकोणं च द्वाराणां साधनाय च ।

सपुरस्याथवा विप्र त्वद्य (ख्: प्रत्यद्यू ?) व्यूहस्य जायते ॥ ८३ ॥

चतुर्दशकरं क्षेत्रं मानं वै षड्भिरङ्गुलैः ।

त्रिंशद्धस्तं (क्, ख्: ॥टथा) तथा व्यूहं तस्य * * * * भावयेत् (ख्: विस्तरं तु; ग्, घ्: विस्तातु ?) ॥ ८४ ॥

भुवनस्य त्रिकोणस्य त्वेतन्मानं तु मध्यतः ।

दिक्त्रयोस्त्यु ? पपद्येत कोणेभ्यश्चातिरिच्यते ॥ ८५ ॥

तस्माद् द्वे दिक्प्रधानत्वं मण्डलेऽस्मिन् न चाश्रिषु ।

अथास्यैव द्विजश्रेष्ठ वच्मि ते साधनं शृणु ॥ ८६ ॥

यथोक्तमानविस्तीर्णं साध्यमानं तु सिध्यति ।

व्यूहक्षेत्रात्तु वै वृत्तात् साध्याद् द्विगुणविस्तृतम् ॥ ८७ ॥

चतुरश्रं तु तद्बाह्ये पुरं कृत्वा तु पूर्ववत् ।

त्रिकोणपूर्वसिद्ध्यर्थं मार्गसिद्धेन तेन तत् ॥ ८८ ॥

क्षेत्रार्थं तु तदा मध्ये सूत्रं तत्क्षेत्रसम्मितम् ।

कृत्वा तत्पार्श्वसूत्राभ्यां संरुद्धमथ पातयेत् ॥ ८९ ॥

सूत्रद्वयं ततः पश्चात् तृतीयं तु विनिक्षिपेत् ।

प्रागास्फालितसूत्राभ्यां वर्जयित्वा तथाऽन्तरम् ॥ ९० ॥

बाह्यतो वृत्तपरिधेस्त्रिकोणं यज्यते स्फुटम् ।

अनेन क्रमयोगेन स्पृशेत्तद्वर्तुलं पुनः (ख्: स्फुटम्) ॥ ९१ ॥

अभ्यन्तरे त्रिकोणस्य सूत्राणां त्रितये क्षिपेत् ।

त्रिगुणस्य तु वृत्तस्य त्वष्टमांशयुतस्य च ॥ ९२ ॥

यदैव्यन्त ? (ग्, घ्: यदैप्यं तत्) प्रमाणं स्यात् कोणात् कोणेषु पौष्कर ।

अथ वै मध्यतो दिक्षु कोणयोरन्तरं द्विज ॥ ९३ ॥

द्वारादीनां प्रमाणं च साधनं चावधारय ।

मध्यस्य सम्मुखं दद्यात् सूत्रं सूत्रं दिगन्तरे ॥ ९४ ॥

द्विगुणेन कृतेना ? ये लाञ्छयेद् द्विगुणेन वा ।

एकैकं मध्यसूत्रस्य पक्षबाह्यात् तथाऽन्तरात् ॥ ९५ ॥

ताभ्यामभ्यन्तरं कुर्यादष्टकाया ? द्विरष्टधा ।

मध्यसूत्रं तु सारेण तत्र सूत्राणि पातयेत् ॥ ९६ ॥

एवं तिर्यग्गतं सूत्रं तद्विधःकरणे (क्, ग्, घ्: तत् क्षिपेत् करुणे क्षिपेत्) * * * * ।

एवं षोडशकोष्ठानि भवन्ति द्विगुणानि च ॥ ९७ ॥

एकैकस्य दिशि ब्रह्मन् द्वारा द्वारात्तु पूर्ववत् ।

कण्ठोपकण्ठसिद्ध्यर्थं षट्कं षट्कं तु शोधयेत् ॥ ९८ ॥

शेषैश्शोभोपशोभानि भागैर्द्वारानुसारतः ।

द्वारं शोभाद्वयोपेतं भागैर्द्वादशभिर्भवेत् ॥ ९९ ॥

एकैकमवशेषं यत् (ख्: -शेषं तत्) तत्कोणाभ्यां (क्, ख्: भ्यां * * * * नयेत्) वधं नयेत्

उपशोभद्वयं चैव शोभानां तु चतुष्टयम् ॥ १०० ॥

द्वात्रिंशदंशकैर्विद्धि प्राग्वद्भागौ तु कोणगौ ।

द्वौ द्वौ शोभोपशोभौ वा कृत्वाऽन्यच्चांशपञ्चकम् ॥ १०१ ॥

निक्षिपेत् कोणमन्त्रौ तु द्वात्रिंशद्भिस्तु कोष्ठकैः ।

अनेन विधिना कुर्यात् त्रिकोणं भुवनं बाहः ॥ १०२ ॥

प्रणीतमानव्यूहानां निष्पन्नानां च पौष्कर ।

निष्पन्नस्य तु वै यस्य लिख्यन्ते कमलादयः ॥ १०३ ॥

तन्मध्यभूप्रमाणेन तस्य लक्षणमुच्यते ।

चतुरश्रात् त्रिसूत्रं तु त्रिकोणं साध्य पूर्ववत् ॥ १०४ ॥

ततः कोणाद् ग्रहं सूत्रं कृत्वादी मध्यमानयेत् ।

द्वे सूत्रे तेन सूत्रेण पक्षोपरि हि लाञ्छयेत् ॥ १०५ ॥

शेषकोणद्वयं कुर्यात् तद्वद्द्वे द्वे तु पक्षगे ।

सूत्रे सञ्चिह्नयेत्तावद् यावत् कोणोपगं द्विज ॥ १०६ ॥

द्वारादीनां प्रमाणं च साधनं ह्यवधारय ।

प्रधानं मन्त्रमूर्तीनां सार्धमेकशतं तु यत् ॥ १०७ ॥

ऊनमूर्तिद्वयेनैव पुरा ते प्रकटीकृतम् ।

भोगमोक्षप्रसिद्ध्यर्थम् भवेऽस्मिन् भविनां तु वै ॥ १०८ ॥

मूर्तिसङ्घकृतादेव सप्तत्रिंशद्द्विसङ्ख्यया ।

आदिमूर्तिक्रमाद्यावत् समर्च्यन्ते (ख्: समुच्यन्ते) च मूर्तयः ॥ १०९ ॥

अब्दायन-ऋतूनां च मासानां च पृथक् पृथक् ।

पक्षाणां च दिनानां च क्रमात् ते पतयस्स्मृताः ॥ ११० ॥

आदावब्दपतिः प्रोक्तस्ते चान्येऽयननायके ? ।

ऋत्विजा षट् समाख्यातं मासाधिपतयस्तथा ॥ १११ ॥

द्वादश क्रमशो ब्रह्मन् मेरोः पक्षपतिस्स्मृतः ? ।

तृचा (क्, ग्, घ्: तृचा * * * * श्रञ्च; ख्: -तृचास्तृतं च) * * * * सङ्ख्याता दिनेशत्वेन मूर्तयः ॥ ११२ ॥

यस्मिन् यदा यदा यागं हेतुना येन केन चित् ।

एकाब्जं बहुपद्मं वा चक्राब्जाब्जमथापि वा ॥ ११३ ॥

पतितौ पीठबाह्ये तु ऊर्ध्वतो गुरुसन्तते ।

इष्टा चाब्देश्वरं पूर्वमयनेशमनन्तरम् ॥ ११४ ॥

यदिदं मासषट्कं तु दक्षिणं वा द्विजोत्तम ।

तत्कालीयं च ऋत्वीशं तां ? मासेशक्रमान् यजेत् ॥ ११५ ॥

मासान्यं पक्षनाथं यत् पूजनीयमनन्तरम् ।

संवत्सरीयपक्षाणामेकमेव द्विजोत्तम ॥ ११६ ॥

स्वं स्वं (क्, ग्, घ्: स्वस्या) दिनेशं सम्पूज्य पक्षनाथादनन्तरम् ।

प्रत्यहं पृथुकाद्यैश्च वह्निसन्तर्पणेन च ॥ ११७ ॥

निवारयति मूर्तीशं पूजाकालेऽभ्यपूजितः ? ।

यस्य वै मूर्तिसर्वस्य ? विषयोऽयं मयोदितः ॥ ११८ ॥

चतुर्मूर्त्यादितस्तेन कल्पयेद्व्यूहकल्पनाम् ।

यावत् सप्तदशस्तस्मात् क्रमेण परिसङ्ख्यया ॥ ११९ ॥

तस्मिन् यस्याधिपत्येन तदाद्या मूर्तिमन्त्रराट् ।

दलानां क्रमशश्चान्ये मूर्तये ? विनिवेश्य च ॥ १२० ॥

यथा तदभिधास्यामि समासात्तन्निबोधतु ।

चतुर्व्यूहे चतुःपद्मे चतुर्मूर्ते द्विजोत्तम ॥ १२१ ॥

विन्यासं कीर्तयिष्यामि सर्वेषां व्यापकं तु यत् ।

मध्यपद्मे चतुःपत्रे व्यूहेशं कर्णिकान्तरे ॥ १२२ ॥

पूर्वदक्षिण आप्ये तत्तत्पत्रेषु क्रमान्न्यसेत् ।

मूर्तयश्चैव चत्वारष्षडङ्गपरिभूषिताः ॥ १२३ ॥

प्रदक्षिणक्रमेणा ? हि पूर्वपद्मादितः क्रमात् ।

मध्याम्बुरुहपत्रस्था मूर्तयो विनिवेश्य च ॥ १२४ ॥

प्राङ्मूर्तिः कर्णिकामध्ये द्वितीयवलयेषु (क्, ग्, घ्: द्वितीयादालयेषु) च ।

पूर्वनैर्-ऋतवायव्यदिग्भागावस्थितेष्वथ ॥ १२५ ॥

तत्रैवापरपद्मे तु कर्णिकामध्यतो न्यसेत् ।

मन्त्रमूर्तिर्द्वितीया वै द्वौ द्वौ पूर्वदलान्तरे ॥ १२६ ॥

नैर्-ऋतानिलपत्राभ्यां क्रमान्मूर्तिद्वयं तु तत् ।

ततस्तृतीयपद्मे तु तृतीयं कर्णिकान्तरे ॥ १२७ ॥

द्वितीया प्रथमा मूर्तिश्चतुर्थी पत्रमध्यतः ।

न्यस्याश्चामरमूर्त्यादिमूर्तयः कमलेषु च ॥ १२८ ॥

विन्यासश्च पुनः कार्या ? सत्यमूर्त्यादि तेऽब्जज ।

मध्यपद्मं विनाऽन्येषां पद्मानां तु समूर्तिषु ॥ १२९ ॥

येन स्यादन्तमूर्तेर्वै प्राधान्यं कमलोद्भव ।

सर्वेषां कर्णिकामध्ये निष्ठामूर्तिर्निवेश्य च ॥ १३० ॥

एवं मूर्तिचतुष्कं तु न्यस्येत् (ग्, घ्: सैन्यत्) तत्पङ्कजत्रये ।

पुरा वर्तितयोगेन दलानां पूरणार्थतः ॥ १३१ ॥

व्यूहनाथद्वितीयं यद् यत्तेषामूर्ध्वगं न्यसेत् ।

स्वस्य येन द्विविधिना ? यजेन्मूर्तिगणं ततः ॥ १३२ ॥

अथोर्ध्वव्यूहसङ्घं यत् पञ्चपद्मादिसंस्थितम् ।

अनेनैव प्रयोगेण तस्मान्न्यासं समाचरेत् ॥ १३३ ॥

पद्मानां पद्मपत्राणां प्रादक्षिण्यक्रमेण तु ।

बहिस्स्थव्यूहपद्मानां यदा वै कर्णिकान्तरे ॥ १३४ ॥

न्यास एष द्वितीयादिमूर्तीनां कमलोद्भव ।

आदिमूर्तिस्तदुद्देशविधिस्सर्वत्र पूर्ववत् ॥ १३५ ॥

मूर्तिन्यासं द्वितीयं यत् तत् प्राग्वत् परिकल्पयेत् ।

सर्वेषां व्यूहयागानामेष एवमिति स्मृतः ॥ १३६ ॥

प्रधानमन्त्रभूतस्य न्यासार्थं कमलोद्भव ।

व्यूहेशं पञ्चविंशो यत् प्राग्वद्व्यूहे त्रयोदशे ॥ १३७ ॥

अन्तर्बहिस्थपद्मानां बाह्याब्जा विशसो?न्तिमे ।

यथाऽस्मिन् व्यूहनिचये सहस्रपरिसङ्ख्यया ॥ १३८ ॥

मन्त्रसङ्घापसव्यं च न्यसनीयं क्रमेण तु ।

व्यूहादाद्यात् समारभ्य यावदन्तं निबोधतु ॥ १३९ ॥

मध्यं व्यूहेश्वरं प्राग्वत् ततो मन्त्रचतुष्टयम् ।

न्यस्य पत्रचतुष्के तु पश्चात् प्राग्बाह्यपङ्क्तिजे ॥ १४० ॥

व्यूहेशं कर्णिकामध्ये तत्रान्यस्मिन् द्वये तथा ।

पूर्वपत्रात् समारभ्य यावत्पत्रं तु वायवम् ॥ १४१ ॥

विन्यस्य पञ्चमं मन्त्रं क्रमात् षष्ठं तु सप्तकम् ।

अथ नैर्-ऋतदिक्पद्मे तद्वत् पद्मक्रमेण तु ॥ १४२ ॥

अष्टमं नवमं न्यस्य दशमं दशमन्त्रराट् (ख्: दशमन्दिरात्) ।

वायव्याशां गते पद्मे पात्राणां विनिवेश्य च ॥ १४३ ॥

यदेकादशकं मन्त्रं द्वादशाख्यं त्रयोदशम् ।

आद्ये व्यूहचतुष्पद्मे न्यस्य मन्त्रास्त्रयोदश ॥ १४४ ॥

पञ्चपद्मे द्वितीयेऽथ मन्त्रन्यासं वदामि ते ।

गर्भस्थे पञ्चपद्मे वै व्यूहेशं कर्णिकोपरि ॥ १४५ ॥

पूर्वपत्रात् समारभ्य तस्मिन् (ख्: तस्मिन्यन्मन्त्र) वै मन्त्रपञ्चकम् ।

मन्त्राच्चतुर्दशादादौ यावदष्टादशं क्रमात् ॥ १४६ ॥

तद्बाह्यस्थितपद्मानां (ख्: बाह्यतः) चतुर्णामथ वक्ष्यते ।

पूर्वपद्मं समारभ्य यावदुत्तरपङ्कजम् (ख्: पूर्वादुत्तर) ॥ १४७ ॥

मध्ये व्यूहेश्वरं न्यस्य मन्त्रषोडशशक्तितः ।

चतुर्व्यूहक्रमेणैव दलानां विनिवेश्य च ॥ १४८ ॥

न्यूनविंशतिमाद्यावच्चतुस्त्रिंशच्च मन्त्रराट् ।

एवमेव क्रमेणैव व्यूहानां पत्रसन्ततिम् ॥ १४९ ॥

मध्यपद्मात् समारभ्य पूर्य मन्त्रगणेन च ।

यावद्दशाम्बुजं व्यूहमाद्यव्यूहत्रयोदश ? ॥ १५० ॥

यावती पत्रसङ्ख्या स्याद्व्यूहानां कमलोद्भव ।

तावन्ती मात्रसङ्ख्या वै तेषु तेषु च विन्यसेत् ॥ १५१ ॥

सह व्यूहेश्वरो यावन्मन्त्रैषट्पञ्चभिर्विना ।

सहस्रकं तु मन्त्राणां ब्रह्मन् परिसमाप्यते ॥ १५२ ॥

त्रयोदशानां व्यूहानां विन्यसेदधिकं तु यत् ।

तावत्तु दशमे व्यूहे न्यसेदेकादशाम्बुजे ॥ १५३ ॥

मध्यपद्मात् समारभ्य सर्वेषां कर्णिकान्तरे ।

मध्याम्बुजे तु पत्राणाम्मग (ख्: मगद्यर्कम्) * * * * तत्त्रिधा न्यसेत् ॥ १५४ ॥

पूर्वपत्रात् समारभ्य पुनरन्तर्दलाग्रकम् ।

एवमेव बहिष्ठानां स्वमन्त्राच्च पृथक् पृथक् ॥ १५५ ॥

तृतीया तु परावर्त्य द्रा * * * * कर्णिकान्तरे ।

प्राग्वत् सर्वदलाग्राणामस्त्रमन्त्रं निवेश्य च ॥ १५६ ॥

यथा भागेऽग्रमूर्तीनां विधानं सन्मयोदितम् ।

सहस्रमूर्तिविन्यासं व्यूहानां तु भवेत्तदा ॥ १५७ ॥

न कर्णिकागतं मन्त्रं दलमध्ये नियोजयेत् ।

तद्द (ख्: तद्दलस्थममे मध्ये) * * * * न्यसेन्मध्ये प्राग्वत् सञ्चारयोगतः ॥ १५८ ॥

किन्तु व्यूहेश्वरं प्राग्वन्न्यस्य मन्त्रगतं ततः ।

विनिवेश्य दलानां च यथा ते कथितं मया ॥ १५९ ॥

एकरूपमिदं न्यासं सह तस्य प्रकीर्तितम् ।

द्विधावृत्तं न कर्तव्यं मूर्तिवद्द्विजसत्तम ॥ १६० ॥

इच्छायां तेन विधिना मन्त्रसङ्ख्यां प्रकल्प्य च ।

अभीष्ट * * * * आत्मपूज्यो व्यूहयागे त्वभीप्सिता ॥ १६१ ॥

अभीष्टफलसिद्ध्यर्थं भक्त्या परमया द्विज ।

रुचिमूर्तिषु नित्येव कर्मणि स्थापनादिके ॥ १६२ ॥

वत्सरे वत्सपर्यन्ते क्रमाद्याद्याश्च ? यस्य यत् ।

क्रमोजतोवहावस्था ? (ख्: क्रमावता) त्विच्छासिद्धिव्यपेक्षया ॥ १६३ ॥

प्रयायात् सोहया रूपा (ग्, घ्: रूपालैवं * * * न्नास्य) * * * * त्वन्नास्य परेद्यजेत् ? (ख्: परे व्रजेत्) ।

साङ्गं वा यस्य मन्त्राध्वे ततपत्राष्टके ? परा ॥ १६४ ॥

शब्दभावस्वरुपा च षाड्गुण्यमहिमावृता ।

पूर्णावसानमिष्ट्वेव कर्णिकाकेसरोर्ध्वगा ॥ १६५ ॥

स्वरे चान्तस्वरूपां च सर्वगां ब्रह्मलक्षणाम् ।

ततस्तु भागपद्मस्थां मन्त्रमूर्तिज्वलप्रभाम् ? ॥ १६६ ॥

संस्मरेत् कर्णिकोर्ध्वे तु साकारां भावयेत्ततः ।

केसरेषु तदङ्गानि तैर्विना पूजयेत्ततः ॥ १६७ ॥

शब्दमात्रेण तत्त्वेन (ख्: तत्रैव त्वाद्यात्) * * * * प्राग्वद्दलेषु च ।

क्रम एवं त्रिमूर्तेर्वै कथितो मण्डलार्चने ॥ १६८ ॥

त्रिमूर्त्तेरपि विप्रेन्द्र त्विच्छामूर्तिधरस्य च ।

तत्रायं हि विशेषस्स्यात् प्राग्जले कर्णिकोर्ध्वजा ॥ १६९ ॥

द्वितीया केसरोर्ध्वस्था तृतीया दलदेशगा ।

सवस्तुपञ्चषट्सप्तपूर्वास्वभ्यर्चने तु वै ॥ १७० ॥

मूर्तिसङ्ख्यासमं कुर्यात् पद्मस्य दलसञ्चयम् ।

यजेद्दलेन मूर्तिं तु * * * * वै क्रमात् ॥ १७१ ॥

मध्ये च कार्या विधिवन्मध्यस्था तत्र तद्बहिः ।

एवमग्नौ जलेऽप्यत्र हृदये कमलेक्षण ॥ १७२ ॥

परापरविभागेन मन्त्रमूर्तिगणं महत् ।

सामान्यपरिवारं च पूजितं शुभमिच्छति ॥ १७३ ॥

चक्राब्जे देवदेवेश न श्रुतं लक्षणं मया ।

यत् त्वया पूर्वनिर्दिष्टं तदिदानीं वदस्व मे ॥ १ ॥

चक्राब्जं बहुधा ख्यातमेतच्छतसहस्रकम् (क्, ग्, घ्: ख्यातमेतैश्शत) ।

एकं त्वनेकधा यातं यथा तन्मे निबोधतु ॥ २ ॥

यमोचकाराश्शतशो (ख्: यामोचकारा * * * * द्विरात्मातो तु) द्विरात्मादौ तु देवता ।

यातास्सन्ति भविष्यन्ति येषां सङ्ख्या न विद्यते ॥ ३ ॥

मोक्षमार्गाः (क्, ग्, घ्: मार्गात्) प्रवर्तन्ते लोकानां हितकाम्यया ।

सन्तारयति भूतानि ते घोराद्भवसागरात् ॥ ४ ॥

भक्तानामाश्रितानां च तथा शुद्धावलम्बिनाम् ।

कुर्वन्त्यनुग्रहं चैव नित्यं सन्मार्गसेविनाम् ॥ ५ ॥

ममांशाश्शक्तिरूपास्ते षाङ्गुण्यविभवान्विताः ।

हितास्तेषु प्रपन्नास्ते पूजयन्ति जयन्ति च ॥ ६ ॥

स्तुवन्नुच्चैर्नमन् ध्यायन् सततं संस्मरन्ति च ।

ते पद्मोदरचक्रेषु पूजिताभिमतप्रदाः ॥ ७ ॥

हेतुनाऽनेन विप्रेन्द्र त्वस्माच्चक्रवरादहम् ।

सर्वाधाराच्च (क्, ग्, घ्: सर्वधाराच्च) विकारात् ? प्रलीनाराच्च कारणात् ॥ ८ ॥

सहस्ररविसङ्काशात् तद्बिम्बवरवर्तुलात् ।

अष्टवायदचां ? नित्यात् साक्षादवयवोज्झितात् (क्, ग्, घ्: -दववो * * * ता) ॥ ९ ॥

द्वारकादीनि चक्राणि स्वेच्छया संसृजामि च ।

यत्रस्थास्सम्प्रपूज्यन्ते भक्तैश्च व्यूहकादयः ? ॥ १० ॥

त्रिद्व्येका नाभिसंसक्तास्तद्वन्नेमिविभूषिताः ।

प्रधिभिश्चावृतास्सर्वे प्रतिभिश्चाक्षशोभिता ॥ ११ ॥

नानारूपाणि च मया क्रमाद्यान्युदितानि च ।

चक्रमद्यं पुरस्कृत्य सर्वेषां साधनं शृणु ॥ १२ ॥

वक्ष्ये नवविधं विप्र भेदं चैवोत्तमादयः ।

रूपभेदं समासेन मानवृद्धिं तथैव च ॥ १३ ॥

सूत्रपातविधिं चैव ततश्चैवांशकल्मनाम् ।

संसाधनमराणां च रजसा पूरणं ततः ॥ १४ ॥

चक्रावयवदैवत्यं तथा निर्वचनं द्विज ।

अक्षादौ नेमि ? विन्यस्य पूजनं देवतास्वपि ॥ १५ ॥

चक्रं पूजाफलं चैव सर्वमेतन्निबोध मे ।

यस्त्वि (क्: * * * * * * * * * श्चरणम्) दं चरणं चक्रं मार्यार ? मभिपूजने ॥ १६ ॥

साम्प्रतं सम्प्रवक्ष्यामि यथा तल्लिख्यते द्विज ।

भद्रादीनां हि सर्वेषां मण्डलानां समासतः ॥ १७ ॥

मध्यभूमौ ततस्सर्वं ससरोजं समुज्ज्वलम् ।

क्षेत्राभ्यां द्वादशांशं तु त्वागापीठोपगं (ख्: पीठोपसङ्गताः) सदा ॥ १८ ॥

भ्रामितं व्योमवृत्तं तद्बहिश्चक्रसरोरुहात् ।

व्योमवृत्तान्तरे तद्वद्द्वितीयं भागमुत्सृजेत् ॥ १९ ॥

ततस्संविभजेच्छेषं पद्मं वै चक्रपङ्कजम् ।

केवलानां च पद्मानामाख्यातं लक्षणं मया ॥ २० ॥

प्रोक्तं संसक्तपत्राणां त्रिदलादौ समासतः ।

तथा संसक्तपत्राणां यथा वै कमलोद्भव ॥ २१ ॥

सचक्राणामथो वच्मि लक्षणं लक्ष्मिवर्धनम् ।

विभज्य पञ्चधा क्षेत्रं यदुक्तं प्राङ्मया तव ॥ २२ ॥

भ्रामक्रमेण विधिवद्विभागेनाक्षमयम् ।

चक्रभ्रमद्वयेनाथ भागैकं चक्रभूमिका ॥ २३ ॥

एवं च विविधं भङ्क्त्वा भ्राम्य वृत्तं भयं ? ततः ।

सितादि रत्नजेनैव (क्, ग्, घ्: रक्तजेनैव) धातुजेनाथवा द्विज ॥ २४ ॥

(पवित्रेणोज्ज्वलेनैव धातुजेनाथवा द्विज) (इदमर्धं सर्वत्राप्यस्ति) ।

पवित्रेणोज्ज्वलेनैव रजसा पूरयेत्ततः ॥ २५ ॥

अक्षक्षेत्रे लिखेत् पद्मं सम्यगुच्छ्रितकर्णिकम् ।

सुशुद्धं कर्णिकाबीजं स्फटिकामलसन्निभम् ॥ २६ ॥

श्यामं बीजान्तरं कुर्यात् कर्णिकाकनकप्रभम् ।

प्रशान्तपावकाकारं कुर्यात् केसरसन्ततिम् ॥ २७ ॥

पद्मपत्रसमूहं तु सुसितं च सितादिकम् ।

इन्द्रनीलनिभं कुर्यात् पङ्कजेऽस्मिन् दलान्तरे ॥ २८ ॥

सितेन चक्रवृत्तेन सर्वाणि परिरञ्जयेत् ।

अयस्कान्तसमानेन राजोपलनिभेन (ख्: निभेन च) वा ॥ २९ ॥

रजसा पूरयेच्चक्रं समन्तात् सुशुभेन च ।

दर्पणोदरवद्विप्र तीक्ष्णाग्रं भ्राजयेत्तथा ॥ ३० ॥

रञ्जयेच्चक्रभूमिं च रविरश्मिचयोपमम् ।

रोचनाभेन रजसा पद्मरागनिभेन च ॥ ३१ ॥

पीनपिष्टोपमेनाथ (ख्: पीत चीनेति स्यात् किम्) हुतभुक्सदृशेन वा ।

पूरयित्वा तु पीतेन रश्मिपुञ्जं समालिखेत् ॥ ३२ ॥

चक्रभूमौ तु विप्रेन्द्र या पूर्वं परिकल्पयेत् ।

ज्ञात्वा तु मण्डलं चैव पूर्ववत् परिरञ्जयेत् ॥ ३३ ॥